Nesta sección de benestar queremos dar a coñecer persoas, centros, gabinetes etc.. que teñan como obxectivo o benestar persoal sobre todo enfocado a xente de máis de 60 e intentaremos dar información de diferentes técnicas ou tratamentos que saibamos que son eficaces para nós.

Gema é da xeración da miña irmá pequena, sepárannos 11 anos e iso hoxe, no mercado laboral, quere dicir moito.

Aténdeme no despacho de seu centro, Prana Wellness Center, na rúa Castelao. Inaugurou o seu negocio o 10 de febreiro de 2020 antes da pandemia, o 14 de marzo tivo que pechar.

O primeiro que me chama a atención é o nome de Prana, dime que significa enerxía vital, eu pensei, antes de acudir á cita, que se trataba dunha franquicia, aí tamén me equivoquei, o centro é dela e é o único que hai especializado en benestar ayurvédico en Pontevedra.

Estudou Administrativo, por iso de contentar os proxenitores que sempre queren que fagas algo de proveito, pero logo quixo estudar Psicoloxía, o que fixo na UNED, pero cando xa levaba catro anos desilusionouse e viu que iso non era o que esperaba… Como xa estaba casada e ao seu marido destinárano a Alcalá primeiro e logo a Las Palmas, marchou con el. Despois de 3 anos e medio volveron a Pontevedra e aquí tivo aos seus dous fillos.

Por medio dunha prima meteuse na venda de produtos de beleza e fixo unha morea de cursos nos que aprendeu moito de maquillaxe, de coidado da pel e de asesoría de beleza. Despois deixou de traballar coa marca pero seguiu a formarse. A directora dun deses centros de formación tomoulle cariño porque vía que era a alumna máis interesada, e cando estaba nun curso de quiromasaxe regaloulle outro de aromaterapia. Grazas a ese curso no ano 2017 especialízase en masaxe ayurvédico, un tipo de masaxe para equilibrar as emocións.

Pídolle que me defina benestar e dime “estar ben contigo mesma a todos os niveis tanto físico como emocional”. Explícame que a Medicina Ayurveda (unha palabra en sánscrito que se traduce como o coñecemento da vida) é a medicina tradicional hindú complementaria á de Occidente, é unha medicina preventiva.

Paciente ou cliente?

Dime Gema que a Prana entran clientes e saen amig@s. A xente que vai ao centro é moi fiel e sempre repite: “xérase unha complicidade entre nós, e ao final somos amigos”. Dime que a queren moito e que son inmensamente agradecidas. Insiste en que está moi orgullosa do tipo de público que ten (de todas as idades e niveis socioeconómicos, pero sempre moi boa xente, concienciada coa importancia de coidarse tanto a nivel emocional como físico dunha maneira totalmente manual, natural e sostible)

As masaxes, ao igual que as técnicas de respiración ou a meditación, son quizais a terapia máis importante da medicina ayurvédica. O mero contacto físico, unha man que che exerce unha mínima presión nas costas, por exemplo, induce calma e relaxación á inmensa maioría das persoas. E a través desas masaxes, da respiración, da aromaterapia, entre outras técnicas como o exercicio físico e unha alimentación correcta é como logras chegar ao ansiado equilibrio, que é o fundamental para manter unha boa saúde.

Ademais de facer masaxes anticelulíticos, reafirmantes, descontracturantes, relaxantes, todos baixo a técnica ayurvédica, Gema di que hai unhas masaxes concretas que son moi intensas a nivel emocional… Fan que a persoa saia da sesión moito máis equilibrada emocionalmente. Neste sentido, chámame a atención que me diga que ás veces, pode ser que despois dunha masaxe teñas ganas de chorar, de vomitar, de durmir, de rir, alivio etc… porque cada un se libera das emocións como pode ou como nese momento, simplemente, deixa que suceda, sen máis… Cousas moi intimas que non compartes con calquera, por iso Gema di “Son unha gran privilexiada en facer amig@s entre a xente que vén ao centro, e que me permiten acompañalas na súa procura do benestar, a todos os niveis ”

Cal é a imaxe que quere dar do centro?

Un lugar de tranquilidade e acougo. Un espazo de calma. Un parón. Un momento para ti mesm@…

A xente vén con cita, pero nunca cunha hora fixa de saída. Ela non soe mirar moito para o reloxo, senón para as necesidades de cada persoa.

Miro a súa exclusiva, tamén en Pontevedra, “Sala de Infusións” cun sofá moi agradable, infusións, café, zumos naturais segundo a tempada… Todo orientado a que tod@s @s praneir@s se sintan ben cando estean alí e sobre todo despois das masaxes máis intensas a nivel relaxación, para que o sistema nervioso poida ir adaptándose pouco a pouco á vida diaria normal.

A claridade, as cores, a música, o perfume; dime que segundo o cliente que veña prepara a sesión adecuada.

Que media de idade vén o centro? Sempre son mulleres ou tamén veñen homes?

A media de idade é ao redor dos 45 anos para facer masaxes relaxantes e descontracturantes

Hai nenas que a partir dos 17 anos veñen por problemas de costas de estar tanto tempo sentadas e con niveis de estrés moi alto.

A súa clienta de maior idade ten 80 anos e veu porque foi un agasallo de seu neto e gustoulle tanto que de cando en vez volve como parte da súa rutina do coidado de si mesma.

As emocións cárganse en todo o corpo pero sobre todo, nas costas, aínda que dependendo da constitución ou “dosha “ de cada un tamén se poden acumular na cabeza, no sistema dixestivo…

As masaxes que se fan en Prana son relaxantes, descontracturantes, reafirmantes, anticelulíticas, para embarazadas, para bebés e nenos pequenos, para xente de todas as idades. O que non se fan é masaxes terapéuticas. Para iso Gema deriva a un fisioterapeuta ou a un osteópata. Dime que “Cada un ao seu” Trátase de especializarse nun área e ser honestos contigo mesma e coa xente. Hai traballo para todos. Hai que sumar e integrar.

A ampla maioría de clientes son mulleres, aínda que ten algún home que lle é tan fiel coma a máis fiel das mulleres e que, iso si, viñeron aquí por primeira vez por recomendación delas.

Cal é o tratamento estrela?

A masaxe de costas ultimamente é o tratamento máis solicitado, pero sobre todo, o tratamento estrela é calquera das MASAXES DE AUTOR/A, creadas exclusivamente por Gema, utilizando para cada unha delas a mestura das variadas técnicas que máis se adapten ás necesidades individuais. A moitas destas masaxes de autor denominounas con nomes da súa aldea e en honor a ela (Coma o Ritual Bichiños da Conla ou A Cubeliña) pero o que máis éxito está tendo ultimamente é o Ritual Anamaya, que consiste nunha masaxe con base ayurvédica corporal, cunha duración de ao redor de dúas horas onde toca desde a punta do pé ata o pelo da cabeza.

Ten unha masaxe especial para xente de máis de 65 que fai pouco exercicio. Para ti non vale, dime.

Como ves o futuro do benestar e a beleza?

Con optimismo sendo cada vez máis conscientes da necesidade de pararnos e reconectar con nós mesmos, dándolle a importancia que ten que ter o coidado emocional e físico. Para coidar ben dos demais, primeiro temos que coidarnos ben a nós mesmos. Cada vez dámoslles máis importancia ás emocións.

Consellos para xente de +60?

Estar o máis equilibrado posible facendo exercicio, comendo ben e dedicarlle tempo a un mesmo, mimarnos un pouco e non contaminarnos con tanta televisión. Desfrutar, sentir a natureza e poñernos en contacto con ela. Utilizar técnicas de control da respiración para lograr equilibrar o sistema nervioso (Gema, ademais de terapeuta en medicina ayurvédica, é coach en liberación emocional, especialista nas masaxes ayurvédicas e de lomi lomi nui –masaxe tradicional hawaiana- , tamén é, entre outras cousas, coach de respiración (pranayama)

Dentro das súas inquedanzas e tratando de ofrecer sempre o mellor para os seus clientes (ás que ela lles chama cariñosamente “praneir@s”), hai que sinalar a súa paixón pola formación continuada, precisamente neste momento está rematando a formación en nutrición ayurvédica cunha catedrática da Universidade de Medicina Ayurvédica da India .

Deixo a Gema trala súa mesa. Agora ten unha masaxe por facer. Gustaríalle que as cousas volveran pouco a pouco á normalidade… Ser autónoma neste país non é tarefa fácil… Cando as cousas vaian un pouco mellor gustaríalle ter unha profesora de ioga e contratar xente para realizar máis tratamentos.

Teño que achegar aquí a miña experiencia nas mans de Gema.

Tiña a miña masaxe as 18:30, ía cunhas molestias na barriga e cargada na zona dos ombreiros, antes de empezar fíxome unhas preguntas relacionadas coa a miña saúde para encher unha ficha, aínda que fóra ía moito frío, alí tiñamos unha temperatura ideal.

Tiven que espirme e primeiro empezou cunha masaxe onde o núcleo era a zona do embigo, parecía que tiña catro mans, funme relaxando pouco a pouco e, a pesar da máscara, non tiven sensación de desacougo e ningún momento, a música axudou a que me descontraera e case durmir, nalgún momento dixo que me puxera boca abaixo, cando chegou aos ombros notei as contracturas e algo de dor, logo alivio e relaxación. Cada vez que trataba unha zona ou chacra dábame a ulir unha fragrancia

A masaxe durou dúas horas completas, cando rematou estaba chea de aceites esenciais e escorregadiza, sequeime un pouco e preguntoume polas sensacións que tivera, recordei a molestia da barriga que desaparecera e os ombros cargados que xa non sentía, marchei directa para a casa. Eran máis das nove da noite e podo dicir que durmín sete horas seguidas súper relaxada. Ao día seguinte cando me duchei aínda recendía aos aceites que me axudaron a relaxarme. Xa pedín vez para outra masaxe, esta vez só de ombros. 

A febre do ouro ten chegado de novo a Galicia, pero esta vez o ouro non se atopa nos praceres das ribeiras do Sil, agora o ouro chega de Europa en forma de Fondos, Fondos Estruturais, de Cohesión, de Recuperación… Millóns e millóns de euros que a Xunta vai repartir de forma totalmente opaca.

E onde hai ouro hai, neste caso, proxectos cos que facerse con el; por suposto véndense como “sostibles”, “multifuncionais”, “neutros de carbono”, que “contribúen á economía circular”, bla bla, bla bla. Parques eólicos xigantescos, produción de biocombustibles, plantas de fabricación de téxtiles, centrais eléctricas de biomasa e outros que irán facéndose públicos nos próximos meses. Algúns destes proxectos precisan materia prima forestal polo que a Administración galega ten que facilitarlles ás empresas que elaboran estes proxectos estes produtos.

Pois ben, no 2015 iniciouse un proceso de renovación do anterior, PFG de 1992, que se incumprira manifestamente, e seguiu unha lenta tramitación ata que agora, co anuncio da concesión dos Fondos de Recuperación da UE, que se suman a outros xa dispoñibles, o proceso acelerouse e presentouse en febreiro un PFG renovado para os próximos 20 anos no Parlamento de Galicia.

E como é este plan? Pois, por resumilo nun par de frases, podemos dicir que cun abuso de charlatanaría pseudoambientalista e escasa concreción, lonxe de analizar a situación dos montes e de establecer programas para favorecer o seu desenvolvemento sostible, trala súa aparente vaguidade, pretende abrir a porta para que as empresas de celulosa, e agora tamén de viscosa fabricada a partir de celulosa e as de produción de enerxía a partir de biomasa, dispoñan de materia prima en abundancia para a súa actividade.

O primeiro problema é que non se sabe con exactitude o estado dos montes en Galicia, o último inventario forestal é de hai      máis de 10 anos e sábese que o panorama cambiou moito dende entón. Por iso non se poden marcar obxectivos de evolución xa que non sabemos ou non se quere saber de onde partimos.

Eucaliptal abandonado. A nula rendibilidade da plantación do eucalipto fai que os propietarios abandonen o monte. A invasión con alta densidade de árbores que non crecen pola competencia crea unha situación de grave perigo de incendio.

É curioso que no plan se  utilice o termo “eucaliptais degradados”, terreos con moitos anos de eucaliptización e incendios, recoñecendo implicitamente que a plantación de eucaliptos só conduce á degradación. O que non contempla o novo PFG  é a protección dos ecosistemas continentais, que forman parte do que denominamos monte, non se contempla a eliminación de especies pirófitas ou invasoras dos espazos protexidos, nin a protección dos bosques de ribeira indispensables para manter o bo estado das augas de ríos e regatos, nin a protección da biodiversidade fundamental para manter o equilibrio dos ecosistemas e dos cultivos, nin a do solo fértil que nin se cita no plan. Cada ano, Galicia perde 36 millóns de toneladas de solo fértil por mor de malas prácticas forestais e agrícolas e polos incendios.

O plan tamén fala de neutralidade carbónica, asegura que se vai lograr un equilibrio entre o dióxido de carbono, o principal causante do efecto invernadoiro, que absorben as árbores e o solo e o que se volve a emitir ao queimar a madeira o na súa descomposición ou na dos seus produtos ou restos forestais, pero sería necesario saber canto entra e canto sae xa que si empobrecemos o solo en materia orgánica, utilizamos medios mecánicos que consumen combustibles fósiles e emiten CO₂ ou usamos a madeira para usos de curta duración como para fabricar papel ou para queimar podemos estar nunha situación de emisión neta deste gas de invernadoiro. Considérase que o monte, como nel hai fotosíntese, e dicir transformación de CO₂ en materia orgánica vexetal, é un sumidoiro neto de CO₂. Pero se nos fixamos en que predominan os cultivos forestais de ciclo curto, con moita mecanización e polo tanto uso de combustibles fósiles, sometidos a frecuentes incendios onde se desprende todo o CO₂ captado, coa erosión que elimina tamén a materia orgánica do solo, con usos da madeira de pouca duración como a fibra ou a biomasa, entón as contas non cadran e estamos emitindo dióxido de carbono.

Os forestalistas aseguran que en Galicia se corta o 60% da madeira de España, o que non explican e que esa madeira supón só o 13% das ventas no estado. Estamos a destrozar os nosos solos e a nosa biodiversidade para cultivar a madeira  de baixa calidade, destinada aos usos que implican menos ingresos, madeira para queimar e triturar. Non sería mellor reducir as cortas, digamos a un 40%, plantar a máis longo prazo árbores que non ardan para madeira de maior calidade e outros usos e aproveitamentos, para que o monte sexa verdadeiramente multifuncional, axudando a restaurar e acumular carbono nos solos, protexendo os espazos de interese, co que elevariamos o valor económico das ventas e mellorariamos a nosa paisaxe?. Parece que os intereses non van nese camiño e o novo Plan Forestal Galego tampouco.

Coñecín a Lino Fernández cando acudín á súa consulta para tratar de buscar unha solución ás migrañas que levo padecendo dende hai máis de trinta anos, despois de probar unha infinidade de medicamentos, tanto analxésicos como preventivos que me condenaban a unha dependencia absoluta para tratar de manter a raia a miña doenza.

A valoración non pode ser máis positiva e dende logo non me canso de recomendala, aínda que desgraciadamente  segue habendo bastante prevención contra ela, xa sexa polas agullas,  ou por desconfianza cara aos métodos que se afastan da medicina convencional.

 Eu estou moi agradecida a esta técnica e por suposto a Lino, un profesional rigoroso que un día descubriu que este sería o seu camiño.

QUEN É LINO FERNÁNDEZ?

            Para saber quen é Lino Fernández podemos acudir á súa páxina web,  onde atopamos unha breve información sobre  a súa traxectoria vital e profesional, así como  unha listaxe dalgunhas das titulacións que posúe, que son moitas, derivadas dos seus anos de incansable estudo, tanto en España como na China. Pero hoxe temos a fortuna de poder preguntarlle directamente a el sobre eses e outros asuntos relacionados coa súa profesión.

 Lino, chama a atención a túa traxectoria, pois na túa páxina web lemos que dende moi novo sentiches atracción pola filosofía oriental e que iso foite levando primeiro á práctica das artes marciais e despois ao estudo dos métodos de curación orientais. Podes contarnos como se produciu esa evolución?

 En primeiro lugar agradézoche a entrevista e a oportunidade de achegar á cidadanía estes métodos de curación pouco coñecidos en España.

Dende moi novo atraeume a filosofía oriental e a práctica das artes marciais tradicionais, foi o camiño que elixín para adentrarme na cultura asiática. Un camiño, que igual que o camiño da vida, sabes onde comeza pero non onde remata. Despois de 20 anos de práctica marcial percateime de que ferir só era unha cara da moeda, na outra cara existían métodos de curación da medicina tradicional de igual interese e similar filosofía.  Dito isto, comecei a miña formación en medicina tradicional chinesa certo día ás 9 da mañá, e teño que dicir que ás 10 da mañá dese mesmo día xa tiña claro que ese sería o meu camiño na vida.

 Que foi exactamente o que che atraeu tanto deses métodos de curación orientais?

 Para min a medicina chinesa é fascinante por estar entre a ciencia e a arte. Basea os seus principios en paradigmas de hai 3.000 anos que seguen vixentes na actualidade, e exprésaos nunha linguaxe poética case hipnótica. Poderiamos dicir que é un poema sen fin de como funcionamos bienerxeticamente. En canto á súa aplicación práctica, a sutileza desa aplicación  e a eficacia do seu resultado son case máxicas, pódense conseguir resultados verdadeiramente sorprendentes con esta técnica.

Para os profanos na materia, coma min, resulta sorprendente que unhas agullas estratexicamente cravadas en determinados puntos do noso corpo acaden os resultados buscados. Podes contarnos brevemente, se é posible, como naceu este método e en que se basea?

 A medicina chinesa naceu da observación da natureza, de como os cambios climatolóxicos modifican o ecosistema, de aí deduciron que se o home se atopa na natureza, é razoable pensar que dentro de nós tamén se produzan uns cambios similares. Posteriormente descubriron a enerxía provocadora deses cambios, chamáronlle “Qi”. Determinaron que esa enerxía ademais de provocar os cambios naturais tamén nos percorre internamente favorecendo os procesos biolóxicos. Cando esa enerxía é insuficiente, excesiva ou se estanca é cando aparece a enfermidade. O traballo da acupuntura é estimular mediante as agullas a libre e adecuada circulación do Qi.

 Seguramente moitas das persoas que lean esta entrevista descoñecerán en que consiste exactamente unha sesión de acupuntura e cales son os métodos de diagnóstico que utilizas. Poderías contárllelo?

 Unha sesión de acupuntura comeza cunha extensa batería de preguntas onde se trata de dilucidar a orixe do problema, a observación da lingua e a toma do pulso radial completan o necesario para determinar que está a suceder. A continuación procédese á súa corrección mediante a inserción de agullas nos puntos adecuados.

 Pódesnos explicar con máis detalle eses métodos de diagnose orientais?

 Na antigüidade en China estaba prohibido diseccionar cadáveres para o seu estudo, así que desenvolveron métodos  de auscultación baseados na observación externa do corpo. Estes métodos son basicamente catro.

-Interrogación: que e moi similar á anamnese occidental.

-Palpación do pulso radial: o funcionamento de cada órgano e cada víscera pode ser observado mediante o latido que este manda polo corpo. Estes latidos poden ser observados no pulso. Existen uns 27 tipos de pulsos patolóxicos que nos indican cal é o problema.

-Observación da lingua: a lingua é un mapa no que se atopan representados tódolos órganos e vísceras; segundo a coloración, saburra (capa esbrancuxada que cobre a lingua), forma e color de cada zona, podemos identificar que lle sucede ao órgano correspondente.

-Palpación: Isto refírese sobre todo á palpación abdominal, xa que existen determinados puntos que ao palpalos pódennos dar información de como se atopa o órgano/víscera correspondente.

 Pódesnos dicir cantos puntos de acupuntura ten o corpo?

 O estándar é falar de 364 puntos de acupuntura convencionais e uns 120 chamados extras.  Cada un deles cunha acción específica.

 Unha vez establecido en Pontevedra, como foron os comezos? Foiche doado acadar clientela? Non é difícil conseguir que a xente confíe neste método? e, sobre todo, non cres que hai un descoñecemento bastante grande sobre el?

 Os meus comezos foron razoablemente bos, ao principio con pouca clientela, pero os que se atreveron a probar rapidamente comezaron a falar dos bos resultados desa estraña técnica que cunhas puncións conseguía solucionar problemas para os que outros métodos non eran tan eficaces. Por suposto non é fácil conseguir que a xente confíe nestes técnicas, vivimos nun país que politicamente está en contra das terapias naturais, e iso crea unha desconfianza na poboación. Nese aspecto estamos moi atrasados con respecto a “case todo o planeta” onde as medicinas naturais ou están implementadas nos sistemas de saúde gubernamentais ou ben son reguladas e potenciadas polos seus nulos efectos secundarios.

Cales son as doenzas máis comúns polas que acode a xente á túa consulta?

O motivo principal de consulta é a dor musculoesquelética, aínda que cada vez acoden máis persoas con patoloxías de medicina interna. Neste sentido a poboación vai descubrindo pouco a pouco o alcance desta técnica. A medicina tradicional chinesa, é un completo sistema médico no que se inclúen todas as ramas da medicina, traumatoloxía, neuroloxía, dixestivo, xinecoloxía, e moitas outras.   Na nosa cidade padecemos das enfermidades comúns de calquera outra cidade, pero temos dous factores que agravan todas as nosas patoloxías, unha é a humidade e outra a dieta.

 Non é difícil imaxinar por que a humidade agrava as patoloxías, pero gustaríame que nos explicases cales son os erros máis comúns que cometemos na nosa dieta.

 Pois hai varios, por exemplo, nun mundo tan globalizado  temos acceso a alimentos doutros continentes,  eses alimentos inxeridos fóra da climatoloxía na que se deron poden ser prexudiciais. Un mango é unha froita tropical que tende a enfriar o corpo, inxerido regularmente en inverno en Galiza pode enfriar o suficiente o corpo como para levarnos a un desaxuste interno.

Outro erro moi común é basear a nosa alimentación nos hidratos de carbono, na nosa terra somos grandes produtores e consumidores de pan e patacas, que inxeridos en exceso teñen efectos prexudiciais no metabolismo.

 Volvendo ás doenzas máis comúns…en cal ou cales se consegue maior efectividade?

A acupuntura está indicada en case todas as enfermidades comúns, os seus tratamentos foron refinados durante miles de anos, polo que se conseguen bos resultados para case todo. Aínda que desgraciadamente a día de hoxe existen enfermidades que seguen sen ter cura coñecida.

 Supoño que a maioría dos teus clientes, senón todos, son persoas defraudadas cos métodos da medicina convencional? Cal cres que é o fallo ou fallos deste tipo de medicina?

 A miña opinión persoal é que temos uns profesionais na medicina convencional altisimamente cualificados, outra cousa é que poidan desenvolver o seu traballo libremente. Penso que non é moi eficaz ter uns profesionais tan bos e facelos traballar con protocolos que acurtan a súa marxe de manobra.

 Pola túa experiencia ao longo destes anos dirías que a medicina convencional acepta esta técnica? Algúns dos teus clientes son enviados polo seu médico de familia ou especialista, por exemplo?

 Este é un tema complexo, ao longo destes anos tiven clientes que eran médicos e aínda a día de hoxe recibo persoas derivadas de médicos de familia, polo que hai un gran sector da medicina que acepta e mesmo aplica estas técnicas; por exemplo, na Facultade de Medicina de Santiago de Compostela impártese un MESTRADO EN ACUPUNTURA que forma médicos para aplicar esta técnica.  Pola contra hai un pequeno sector que pensa que é unha farsa. Esta opinión é un pouco absurda e propia da desinformación, xa que a evidencia científica con respecto á efectividade destas técnicas é tan grande que calquera que investigue un pouco o tema pode comprobar que existen miles de estudos de prestixiosas institucións apoiando a súa efectividade.

 A medicina tradicional chinesa e a acupuntura poderían substituír totalmente a nosa medicina convencional? Por exemplo á chamada “medicina xeral”? ou son complementarias?

 Pensar en termos absolutos é un erro, non existe ningunha técnica perfecta que poida ser aplicada de forma exclusiva e excluínte. Dito isto a solución máis lóxica é a integración. Case todos os países do mundo optan pola integración das chamadas medicinas brandas nos seus sistemas sanitarios, mesmo a OMS o recomenda pola súa eficacia, baixo custo e nulos efectos adversos.

 Atopaches moito escéptico ao longo destes anos que levas exercendo? De ser afirmativa a resposta… Como afrontas ese escepticismo?

 A maioría da xente que vén, faino porque oíu falar da técnica ou coñece alguén que solucionou o seu problema con ela, pero algún escéptico levo atopado, que logo de probar quedan gratamente sorprendidos. Normalmente os escépticos deste tema son xente que forma a súa opinión en base aos coñecementos que teñen, sen recorrer a ler textos especializados. Dende aquí animo a todo o mundo a buscar información acerca dos seus temas de interese, porque formar opinións baseadas en suposicións pode ser moi prexudicial para vida en xeral.

 E por último, Lino, hai moitas persoas que sofren desde hai anos distintas patoloxías que, segundo recoñece a propia OMS, poden ser curadas ou conseguir unha notable melloría só con someterse a sesións de acupuntura, pero que polas razóns que sexan non o fixeron nunca. Que lles dirías a esas persoas para convencelas, para animalas a poñerse nas túas mans?

 O mellor consello que lles podo dar ás persoas que sofren patoloxías crónicas ou teoricamente incurables é que investiguen que tratamentos existen para elas tanto convencionais como naturais. Que non se conformen con diagnósticos de enfermidade crónica. Porque se unha cousa levo aprendido nestes anos é que, en maior ou menor medida, case todo se pode curar ou mellorar moito. Só hai que dar coa persoa co coñecemento adecuado.

Moitas grazas, Lino, por acceder a esta entrevista que nos permitiu achegarnos ao teu traballo e coñecer un pouco mellor esta técnica milenaria que é a acupuntura.

Charo Valcárcel, xaneiro 2021