Inauguramos con Antón Riveiro Coello esta sección de ENTREVISTAS A ESCRITORES que agardamos sexa do voso agrado e que procuraremos prover principalmente cos autores/as dos libros que recomendamos. A semana pasada publicamos precisamente a recomendación dunha das súas mellores novelas: Laura no deserto.

Entre a súa obra, traducida a varias linguas, destacan os títulos Valquiria (1996), Premio Camilo José Cela; Parque Central e outros relatos (1996); A historia de Chico Antela (1997), Accésit no Premio Manuel García Barros de Novela; A quinta de Saler (Galaxia, 1999, 3ª ed.), Finalista Premio Torrente Ballester; Animalia (Galaxia, 1999, 2ª ed.), Premio Café Dublín; As rulas de Bakunin (Galaxia, 2000, 9ª ed.), Premio Manuel García Barros de Novela; Homónima (Galaxia, 2001, 2ª ed.), Premio Álvaro Cunqueiro de Narrativa; Cartafol do Barbanza (2002); A canción de Sálvora (2003); A esfinxe de amaranto (Galaxia, 2003); Limaiaé (2005); Casas Baratas (Galaxia, 2005, 2ª ed.); A voz do lago (Galaxia, 2007, 3ª ed.), Os ollos de K (Galaxia, 2007), Finalista Premio de Novela Europea Casino de Santiago; As pantasmas de auga (2010); O paso do esquecemento (2011), Laura no deserto (Galaxia, 2011, 8ª ed.), Premio da Crítica Española, Premio de Narrativa da AELG, Premio Frei Martín Sarmiento e Finalista no Premio de Novela Europea Casino de Santiago e no Mondoñedo 10; Acordes náufragos (Galaxia, 2013, 2ª ed.); Os elefantes de Sokúrov (Galaxia 2015, 3ª ed.), Premio Fervenzas Literarias e Finalista na Gala do Libro Galego, A ferida do vento (Galaxia, 2016, 4ª ed.), Premio Frei Martín Sarmiento e Premio Fervenzas Literarias, Á sombra dos bonsais (Galaxia, 2017) e O paraíso dos inocentes (Galaxia, 2020), Premio Torrente Ballester.

Así mesmo, moitos dos seus relatos foron recoñecidos en certames coma o Manuel Murguía ou o Modesto R. Figueiredo do Pedrón de Ouro, entre outros.

Antón, a primeira pregunta supoño que cha terán feito moitas veces, pero non por iso me parece menos interesante coñecer a resposta: Por que escribes? Cando te decataches de que querías dedicarte a isto? Eras xa un neno de dez en redacción no cole?

 Escribo coma un acto de proclamación da miña existencia ou talvez, na miña condición de limiao, porque gusto do disfrace e de me travestir para ser o que non son, para residir temporalmente no outro, no estraño, en alguén que intento coñecer coas palabras.

En canto ao momento en que me decatei de que me quería dedicar a isto, foi de xeito serodio, cando tiña uns vinte e catro anos. E, como moitas veces acontece na vida, non fun eu quen descubriu o talento senón unha moza á que quixen seducir con poesías e que, por sorte, aínda segue ao meu carón, igual que a literatura.

E si, a redacción sempre foi o que mellor se me deu. Aprobei moitos exames, mesmo na universidade, non polo contido senón pola forma en que estaban escritos. Iso, dalgún xeito, compensaba a miña vagancia.

Es un escritor moi premiado, con premios moi importantes, entre eles o Premio da Crítica española por Laura no deserto, ademais do Torrente Ballester, García Barros, Álvaro Cunqueiro, Manuel Murguía, Frei Martín Sarmiento etc.) Ata que punto son importantes os premios na carreira dun escritor? Algunha vez escribes pensando nun en concreto?

Non. Nunca penso nun premio cando escribo. De feito, este ano pasado presenteime a un premio despois de vinte anos sen facelo. Nestes últimos anos importoume moito máis o traballo de edición e non tiña esa necesidade que si tiven cando comecei porque quería confirmar a miña vontade de escritor e tamén atopar unha editora como Galaxia que confiase nos meus textos. Esa é a función principal dos premios, abrir camiños, ademais de lles dar un pouco máis de publicidade, espazo e recoñecemento ás túas novelas.

A túa obra ten unha temática moi variada desde historias conmovedoras a outras mesmo inquietantes, novela histórica, novelas que reflicten un compromiso social, relatos fantásticos… e así mesmo escribes tanto relato curto coma novela e hai pouco publicaches un libro de microrrelatos En cal dos subxéneros narrativos te sentes máis a gusto?

Son narrador e, dependendo da historia que queira contar, adopto unha forma ou outra. Aínda que recoñezo a miña querenza pola novela, que me ofrece outras posibilidades máis acordes co meu estilo e a estrutura coa que gusto de artellar as historias.

Supoño que ao longo dos máis de vinte anos que levas escribindo e publicando aprendiches moitas cousas sobre ti como escritor. Cres que es moi diferente ao escritor que eras cando comezaches?

Supoño que o estilo se foi depurando moito máis e deixei atrás a impaciencia que tiña por rematar as novelas. Agora son moito máis reflexivo e procuro traballar os textos até a extenuación. Intento entregar o mellor de min en cada libro por respecto a quen me le e, sobre todo, porque aínda confío no poder da literatura.

Nalgúns dos teus textos, nomeadamente nos últimos, sitúas boa parte da acción fóra de Galicia e poboas as túas historias de personaxes non galegos que protagonizan tramas que pouco ou nada teñen que ver con Galicia… É unha casualidade ou unha elección intencionada? Cres, que é necesario deslocalizar a literatura galega, mirar máis cara fóra (sen abandonar totalmente o referente galego, como fas en ambas novelas)?

Vivimos nun mundo global e tanto me ten que as historias acontezan en Siria, Nova York ou Xinzo de Limia. Iso si, case sempre hai puntos de conexión co meu país a través dalgún personaxe. É un fío co que quero conectar Galiza co resto do mundo. Non creo que hoxe haxa ningún creador que queira circunscribir sempre o ámbito de actuación das súas novelas ao mesmo espazo.

Borges dicía que el nunca buscaba os temas, que os temas o buscaban a el e só cando insistían resignábase e escribía sobre eles. Ti buscas os temas ou os temas búscante a ti?

Nisto estou con Borges. O azar xoga aquí un papel fundamental e os temas case sempre se impoñen por riba da miña vontade e son eles, mesmo as personaxes, quen me escollen a min. Na miña última novela, por exemplo, o tema do terrorismo xurdiu no aeroporto de Zaventem, por onde pasei cinco horas antes de que estoupase nos atentados xihadistas. Desa conmoción naceu a novela.

Tes moi claro desde o principio, desde as primeiras liñas, o que vai pasar ou deixas que te leven os personaxes?

Non sempre. Ás veces hai certa emancipación dos personaxes, que piden máis ou menos espazo. Gusto de ter un punto de inicio e punto final, pero polo camiño hai perdas e tamén encontros inesperados. A novela é un territorio inexplorado que se vai ensanchando ou reducíndose conforme se avanza. Hai textos que eu pensaba que ían ser curtos e despois resultaron ser longos porque as historias medraron. E, pola contra, novelas que viraron en relatos. Esa tamén é unha das cousas que me gustan da creación, como o propio texto se volve cara a nós para nos falar e axudarnos a comprender ese mundo que nós mesmos estamos creando.

Que opinas da frase de Saramago: “Os escritores viven da infelicidade do mundo, nun mundo feliz non sería escritor”?

Entendo o que quería dicir Saramago, porque a literatura nace case sempre dunha ferida, dunha falta, dunha necesidade. Pero tampouco concibo unha felicidade completa se non é escribindo. En calquera caso, ese mundo feliz sería moito máis completo se existisen escritores que inventasen a infelicidade.

Ti dixeches nalgunha ocasión que unha das cousas que máis che interesa da literatura é poder traballar sobre a memoria de outros. Iso é o que fas en Laura no deserto ou en O paraíso dos inocentes, por exemplo. Por que ese interese? Enténdese que che interesa máis que traballar sobre a túa, é unha maneira de utilizar a literatura para vivir outras vidas ou tomar distancia coa propia?

A literatura é unha interpretación do mundo. Completar coa miña imaxinación todos os espazos da memoria allea é algo que me encanta. É o máis próximo a vivir esoutras vidas que finalmente acaban por nos pertencer. De calquera xeito, non hai distancia porque sempre descargo boa parte de min neses personaxes emprestados. É un proceso, ás veces doloroso, pero necesario para conmover e facer verosímiles uns personaxes que deben moverse no texto coma se fosen de carne e óso.

Parece que sentes preferencia por contar historias que en realidade son un conxunto de moitas historias, novelas polifónicas cunha importante galería de personaxes que debemos ir relacionando, ás veces volvendo atrás na lectura. Por que esta preferencia? Non che gustan as historias de personaxe?

Sempre me gustaron as novelas que abranguen grandes espazos temporais, historias xeracionais que van e veñen para formar un todo onde poder explorar técnicas que, aínda complexas, estean ao servizo do lector para envolvelo no mundo que estás a crear. Teño a sensación de que se o edificio está ben construído, as palabras teñen outra fluencia. Por iso, doulle tanta importancia a estrutura das miñas novelas que, case sempre, piden certa complicidade con quen me le.

Nunha ocasión comentaches que non escribes para un tipo de lectores determinado, pero non cres que as túas novelas si que discriminan destinatarios pouco dispostos a participar activamente do que están a ler? Que si que es esixente co lector, que o vas obrigar a relacionar, reconstruír, reflexionar… Forma parte da túa concepción da literatura?

Eu penso sempre en quen me le, pero é certo que tamén teño o meu lector ideal, alguén que complete dalgún xeito o que escribo. Con todo, aspiro a facer unha literatura que pase e quede nas persoas. Non hai que esquecer que a literatura xurdiu dun desexo de transcendencia e de permanencia no tempo, que nada ten que ver coa mercadoría creada só para entreter, algo que arrastra certa banalización. Divertirnos non pode ser o valor exclusivo da literatura. Nese intento de chegar ao maior número de persoas, a literatura vólvese superficial e talvez desalenta a creación de obras máis complexas. Eu escribo para divertirme, e para divertir, pero tamén para erguer as preguntas de sempre sobre a vida, a morte ou o amor, aínda que lle doan a quen me le.

Que opinas sobre o salto da literatura á sétima arte? A ti gustaríache que algunha das túas novelas se levase ao cine?

Son un grande amante do cine e case todas as noites proxectamos unha película en casa. E si, non me importaría que se inspirasen nas miñas obras, pero non creo que me gustase participar nese proceso. De feito, fixéronse estudos sobre As rulas de Bakunin, A esfinxe de amaranto e mais Laura no deserto, pero no resumo final sempre concluían no mesmo: demasiado investimento por mor de tanta localización e tantas épocas distintas.

Como funciona o mundo editorial, sufrides os escritores moita presión cos prazos de entrega e mesmo cos temas?

Na miña editorial hai un proceso intenso co editor para traballarmos os textos, pero nunca hai ningún tipo de presión, ao contrario. O trato sempre é respectuoso e exquisito. Con todo, segundo di Francisco Castro, alégranse moito cando lles entrego un novo texto, algo que tamén amosa a complicidade, e a fidelidade, que teño con Galaxia.

E xa para rematar poderías dicirnos con que escritor ou escritores da literatura universal quedarías? Con que obra? E se tiveses que quedar con unha das túas (se podes) cal sería?

Eduardo Blanco-Amor é para min un referente da literatura universal. E das miñas obras, non sei. Talvez polo traballo que me deron, quedaría con Laura no deserto e O paraíso dos inocentes.

 Moitas grazas, Antón, coma sempre, por ser tan cercano e accesible e concedernos esta entrevista para o blog. Grazas no meu nome e no de todos/as os meus compañeiros/as e que sigan os teus triunfos.

                                                                                                            Charo Valcárcel