O que nos contan os cruceiros por Xosé Álvarez

O que nos contan os cruceiros por Xosé Álvarez

O que nos contan os cruceiros

Xosé Álvarez

A defensa e salvagarda do patrimonio están determinadas polo feito de que a sociedade coñeza e faga propias as súas realizacións. O obxectivo deste artigo é achegar unha información básica sobre os cruceiros, singulares mostras de arte popular.

Existen diversas opinións sobre a motivación que levou a levantar estes monumentos. Castelao dixo que “onde hai un cruceiro houbo sempre un pecado”, destacaba así o carácter expiatorio que tiñan e, efectivamente, moitos dos cruceiros teñen esa orixe; pero cada cruceiro ten a súa historia, que hoxe nos é descoñecida na maioría dos casos, e hai unha multiplicidade de causas que levan a erixilos: algúns foron levantados no lugar dun crime ou morte violenta, outros son froito dun ofrecemento ou promesa para saír con ben dalgún apuro ou enfermidade e non faltan os que se construíron por devoción a algún santo ou pola alma dunha persoa falecida. A súa localización maioritaria en encrucilladas fixo que se apuntara unha posible función de santificación ou cristianización deses lugares, que eran os sitios máis perigosos dos camiños, e estaban asociados a determinadas prácticas supersticiosas. Algúns autores sosteñen a tese de que son produto da cristianización dos “lares viais” e “ lares compitais” (espíritos protectores dos camiñantes e das encrucilladas en tempos romanos) que, a súa vez, sucedían a antigos cultos indíxenas coa mesma función. Tamén se apunta a que foron cruces que se colocaron sobre os miliarios das vías romanas e pode que se relacionaran cos antigos camiños de peregrinación. A súa expansión foi impulsada polas ordes mendicantes (franciscanos e dominicos).

As partes dun cruceiro típico son as seguintes:

O Baseamento, plataforma ou gradas, composta por varios chanzos e que cumpre a función de realzar o conxunto, protexelo e nivelar o seu asento. Poden ter pousadoiro, ou sexa, mesa na que descansaban as caixas de defuntos.

O Pedestal. Está constituído por unha peza prismática, que pode ter molduras e rebaixes. Non fallan en moitos deles a decoración con caveiras, réptiles e os símbolos da paixón : tenaces, látego, coroa de espiñas, escaleira, martelo… aínda que tamén poden aparecer na parte inferior da vara. Algunha das caras do pedestal serve tamén para as inscricións relativas á súa construción.

O Esteo ou Vara. Tamén recibe outros nomes como “columna”, “fuste” ou varal. En xeral ten forma de prisma de sección octogonal, pero tamén os hai cilíndricos ou doutras formas. Van encaixados na base por medio dun espigo cuadrangular (maior resistencia) que se acostumaba asentar con cuncha de vieira e chumbo derretido ou ben xofre fundido e area. Acostuman ser dunha sola peza. Poden levar dosadas figuras de “santiños” ou relevos con diversos motivos, singularmente de obxectos relacionados coa paixón, como xa mencionamos.

Capitel. Está situado na parte superior da vara e está caracterizado por unha grande variedade de formas, predominando os compostos cunha mestura de volutas xónicas con follas de acanto corintias. Nos seus laterais son frecuentes as figuras de cabezas de anxos con ás (querubíns) e caveiras. A colocación dos anxos e das caveiras non é arbitraria, pois, como todo nos cruceiros, están dotadas de simbolismo, aparecendo os primeiros no lado da Virxe e ás veces nos laterais e as caveiras no lado do Cristo (referencia ó Calvario).

Cruz. É o elemento fundamental do cruceiro e o que lle dá nome. Tamén neste caso predomina a variedade de formas: de sección cuadrangular, circular, octogonal, semellando pólas de árbore… As imaxes que nela aparecen seguen sempre o mesmo esquema: o anverso ou cara principal está ocupado pola Crucifixión de Cristo, que sempre dá a cara ao camiño principal e o reverso está dedicado á Virxe María, maioritariamente como Piedade ou Quinta Angustia, pero tamén con outras advocacións. Na parte superior aparece unha cartela co “titulus”, ou sexa, a inscrición INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum).

pousadoiro
cruceiro con pousadoiro
santiños
santiños
traca
cruceiro da Tranca
martelo
martelo símbolo da Paixón
policromado
cruceiro policromado. O Burgo
serpe
 Serpe no cruceiro da Santiña
virxe do carme
 Virxe do Carme. Porta da Coxa
cruceiro couso
cruceiro de Couso
cruceiro 1
 Virxe do Socorro. O Castelo
anxo
Anxo recolle o sangue de Cristo. A Santiña

Os cruceiros están asociados moitas veces a lendas e a determinadas prácticas. Era moi corrente levar os nenos cando o toque de ánimas para que aprenderan a andar dicindo: “as ánimas a tocar e os meniños a andar” ou ben, cando tardaban en andar, poñíase o neno ou nena ao pé do cruceiro cos pés atados e pedíaselle ao primeiro home que pasase pola noite que o desatase. Tamén era lugar habitual de paso da santa compaña. Nos que teñen pousadoiro paraban os defuntos e rezábanse os responsos polas ánimas dos que os pagaban. Hai cruceiros que teñen función de cruces de termo facendo linde entre parroquias.

Unha práctica asociada a algúns cruceiros era a de servir de cemiterio para os nenos non bautizados aos que a igrexa se negaba a acoller no camposanto polo que se buscaba o lugar máis sagrado. Eran enterrados nas inmediacións. En épocas nas que estas mortes eran moi frecuentes case todas as familias tiñan alguén alí enterrado o que contribuíu ao respecto e preservación dos cruceiros. Tamén eran lugar de encontro, de xogos, de bautismo de non nacidos (sobre todo os próximos a pontes ou ríos) e doutras prácticas de tipo máxico. Era corrente que estiveran alumeados polas noites con velas, farois ou lámpadas. Xunto aos cruceiros adoitábanse colocar as ofrendas de froitos para as ánimas.

Relativo á interpretación das imaxes, é destacable o elevado grao de descoñecemento, sobre todo nas novas xeracións, non só da iconografía e os símbolos, senón das máis elementais nocións da chamada “Historia sagrada”, dos relatos bíblicos; este feito implica a perda dunha porcentaxe elevada de comprensión sobre estas realizacións artísticas.

Un dos máximos estudosos da iconografía, Louis Réau, ofrécenos un exemplo moi axeitado para explicalo: supoñamos que se quere analizar “La Cena” de Leonardo da Vinci sen saber que é a última comida de Cristo en compañía dos seus discípulos e o momento no que anuncia a traizón dun deles. Só nos quedaría a representación dun banquete intranscendente, desprovisto de significado, e todo o tráxico do tema esvaeceríase como por encanto.

A esta dificultade, dada polo descoñecemento, hai que engadir as dificultades intrínsecas determinadas polo estado dos cruceiros, a mediocridade dalgunhas das realizacións… que fan tarefa difícil o recoñecemento de certas figuras como os santiños dos varais. Debemos engadir tamén a perda de moitos referentes simbólicos, de lectura fácil e estendida nas xentes de fai uns séculos, pero descoñecidos na actualidade, máis alá de interpretacións ás veces aventuradas.

Detrás da elección das imaxes dos cruceiros están as grandes transformacións que acontecen no catolicismo a partir do Concilio de Trento (mediados do século XVI). A revitalización que alí se fai da existencia do Purgatorio como lugar no que as almas dos defuntos cumpren penas e ás que se pode axudar dende a terra mediante esmolas e rezos, vai ser difundida polas ordes mendicantes e moi ben acollida polas clases populares, que fan seu o culto ás ánimas do Purgatorio. Esta influencia vai ser recollida tamén nas imaxes dos cruceiros.

Tamén as imaxes da Virxe van evolucionar debido a estas influencias: fronte ás primeiras imaxes da Virxe co Neno (a vida) van acadando primacía as representacións da Piedade ou Quinta Angustia sostendo no colo a Xesús logo da súa morte na cruz (temor da morte) e tamén a Virxe das Dores, representada cun puñal ou con coitelos espetados no peito. Nalgúns casos aparecen novos temas, como a Inmaculada Concepción (proclamado o seu dogma no século XIX), a Virxe do Rosario ou a Virxe do Carme.

O barroco, movemento artístico ligado á contrarreforma relixiosa, tamén vai ter unha grande influencia, ao serviren as súas esculturas de modelo para os canteiros ou santeiros que acentúan o patetismo das súas imaxes: os Cristos e as Virxes adquiren grande dramatismo amosándonos a súa dor. A utilización da pintura, pois a policromía era propia dos cruceiros, daba máis realismo ás escenas.

No que respecta ao tema da crucifixión de Cristo, ten unhas notas xerais, que son: cabeza xeralmente caída cara á dereita, tres cravos, a perna dereita está sobre a esquerda, coroa de espiñas e pano de pureza (a única peza de roupa que leva a imaxe). A existencia de supedáneo (apoio dos pés) obvia o rigor histórico pois os crucificados na época romana colocábanse apoiados nun soporte de madeira colocado entre as coxas, esta postura debeu considerarse indecorosa polos artistas e de aí a introdución do supedáneo. Co pano de pureza pasa o mesmo, o costume era que os crucificados estiveran nus e son os Evanxeos apócrifos quen nos contan que a Virxe, ao ver nu ao seu fillo, quitou o pano da cabeza e anooullo ao redor da cintura. A cartela ou titulus deriva do letreiro indicando o delito que levaban os condenados que ían atados á traveseira da cruz cara o lugar de execución. As mans do Cristo poden adoptar diversas posicións: abertas, pechadas ou cos dedos índice e corazón estendidos, simbolizando a misericordia, a omnipotencia e a bendición de Deus, respectivamente.

Ao pé da cruz, na maioría dos casos, aparece unha caveira; o nome do monte Calvario ou Gólgota ten o significado de “o lugar da caveira” e esta simboliza a morte; polo tanto, debemos interpretar a súa presencia como unha vitoria do símbolo da vida (a cruz) que se levanta sobre a morte (a caveira). Pero a presencia da caveira vai máis alá no seu simbolismo, porque esta caveira non é unha caveira calquera, senón que é a mesma caveira de Adán que fora enterrado neste lugar.

Pero o certo é que non hai ningunha referencia nos Evanxeos a Adán sendo esta referencia unha creación dos teólogos para sentar – como xa apuntamos – unha relación entre a redención a través da morte de Cristo e o pecado orixinal: Cristo morre para vencer a morte, introducida polo pecado de Adán e Eva.

Insiste tamén nesta relación a presencia da serpe. Aínda que a serpe foi considerada como símbolo de inmortalidade (pola muda da súa pel) ou mesmo de prudencia, a crenza máis estendida é a que a asocia á figura do demo; sería un animal maléfico e astuto utilizado por este para enganar ao home. No relato bíblico aparece tentando a Adán e Eva para que cometan o primeiro pecado e perdan a inmortalidade.

Nalgúns cruceiros, Cristo aparece acompañado dun anxo ou dun frade franciscano que recollen nun cáliz o sangue do seu costado; interprétanse estas representacións como o anuncio do sacramento da Eucaristía simbolizando o sangue a vida da igrexa.

Nas representacións da Virxe destacan as da Virxe da Piedade. Están representadas dúas personaxes: a Virxe e Xesús, sostendo aquela ao seu fillo morto, tras o desencravo. Ás veces son os seus xeonllos os que lle serven de soporte e outras sosteno rodeando o corpo cos seus brazos.

Este tema difúndese co obxectivo de achegar Cristo ao corazón dos fieis mostrando a inmensa dor da súa nai. A orde dos dominicos foi a grande impulsora do culto á Virxe do Rosario mentres que os franciscanos pulaban a favor da Inmaculada Concepción. O nome do Rosario ven dado porque, orixinariamente, estaba formado por unha restra de rosas brancas e vermellas que, máis tarde, converteríanse en bolas. Serve para contar as oracións nos rezos e foi entregado a santo Domingo pola Virxe no curso dunha aparición. Na difusión desta advocación tiveron moita importancia a creación de numerosas confrarías do Santo Rosario nas parroquias, perdurando moitas delas na actualidade; así mesmo foi a patroa da escuadra española na batalla de Lepanto fronte aos turcos. Virxe do Carme: neste caso son os carmelitas os que difunden o culto a esta Virxe que se lle aparecera ao fundador desta orde, San Simón Stock, entregándolle un escapulario coa promesa de que quen o levara posto no momento da súa morte salvaríase do inferno. Esta imaxe acada moita popularidade nas vilas costeiras. Virxe do Socorro: Aparece coroada por anxos, sostén ao Neno Xesús na man esquerda e empuña un pau ou tranca na man dereita co que aparta o demo, que quere atraer un meniño (as almas) que gabea polo manto da Virxe cara ao Neno Xesús (a salvación).

Outros motivos iconográficos son os símbolos da paixón de Cristo. Son a coroa de espiñas, os cravos da crucifixión, a lanza coa que Lonxinos perforou o costado de Xesús, as escaleiras, as tenaces, o martelo, o látego, a columna da flaxelación, a esponxa coa que lle mollaron os labios…

A coroa de espiñas máis que un instrumento de tortura era de escarnio, pois foi a que os soldados romanos lle puxeron para burlarse axeonllándose diante de Cristo e dicíndolle: Salve, rei dos xudeus.

Non é doado o recoñecemento dos santiños dos cruceiros pois moitos deles están moi degradados e mesmo con mutilacións. A iconografía integra achegas de lendas populares, das escrituras relixiosas e tamén reminiscencias de cultos pagáns. É moi coñecida a táctica empregada pola igrexa de servirse de lugares ou datas nas que tiñan lugar celebracións de cultos pagáns, para santificalos coa entronización dun santo que, de xeito habitual, tamén recolle as funcións encomendadas aos ídolos anteriores. A reforma luterana criticou fortemente o culto aos santos chegando a afirmar que era unha forma de politeísmo no que sobrevivían os deuses que a igrexa non lograra extirpar.

Para o recoñecemento e identificación dos mesmos utilizábanse os chamados atributos ou sexa, obxectos reais ou convencionais, que acompañan á escultura e que serven para recoñecer a personaxe. Os atributos poden ser xenéricos, que abarcan a todos os santos pertencentes a un determinado grupo; por exemplo a folla de palma que levan todos aqueles que foron mártires, a mitra e o báculo dos bispos, a tiara e cruz pontifical (de triplo brazo) dos papas, o hábito das ordes relixiosas, o crucifixo e a caveira dos santos penitentes, etc. Os atributos individuais son os propios dun santo determinado, así santa Lucía, ademais do atributo xenérico da palma do martirio, conta co propio dun prato ou vaso con dous ollos, san Lourenzo acompáñase dunha grella pois a lenda di que foi torturado por orde do emperador Valeriano e remataron asándoo nunha grella; no medio do tormento aínda tiña o valor de pedir que lle deran a volta para asalo polo outro lado. San Estevo, tamén diácono, foi o primeiro mártir cristián e foi asasinado a pedradas e cóntase que Saulo, o que máis tarde sería san Paulo, era o encargado de gardar as capas dos verdugos.

Rematamos así este artigo co desexo de que sexa de utilidade para entender a linguaxe dos cruceiros.

Xosé Álvarez Castro

Xosé Álvarez Castro

Historiador

Xosé Álvarez Castro, mestre, profesor de historia (xubilado) .Licenciado en Xeografía e Historia. 

Máster en Educación Ambiental. Fundación Universidad-Empresa. UNED. 

VI premio Galiza Mártir da Fundación Alexandre Bóveda á recuperación da memoria histórica en 2011. 

 Enlace ao Blog de Xosé Álvarez Castro

Historia de vida de Xosé

A reposición dos crucifixos

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

Aquel amor por Isabel García Uría

Aquel amor por Isabel García Uría

por Isabel García Uría 

Antes da túa chegada

lonxe dos pasos que a ti me levaron

lectura e poemas absorbían a ansiedade

que agromaba nos meus ollos.

Sentíate no tempo aínda impreciso

co teu febril alento

na miña pel de lúa.

Música, saudade

posuíndome o corpo

en confusa turbulencia

e a terra preparando os camiños

para mudar o fluír dos sangues separados.

 

Descubrinte no final do verán

nun café da cidade

nun inmenso latido

nunha cálida voz

preguntando o meu nome.

Transcorreron anos sen antes nin despois

con un quérote permanente na lingua

mais un día

descubrimos o sabor a nada en cada bico

foi tempo de tebras e de luz

de fuxida e retorno.

 

Chovía miudiño

cando quixen unha vida diferente

e pronunciei aquel adeus mollado e triste.

 

Dende a tranquila soidade do presente

penso no noso amor, xa convertido

en materia inmortal desta lembranza.

 

                                 Isabel García Uría

Isabel García Uría

Isabel García Uría

Profesora de Música

Mª Isabel García Uría naceu en Bilbao e pasou a súa infancia en Asturias. Cando era adolescente a familia trasladouse a Vigo e alí estudou o bacharelato e a carreira de música no Conservatorio Elemental e posteriormente no Real Conservatorio Superior de Música de Madrid. É licenciada en Filoloxía Románica pola Universidade de Santiago de Compostela onde tamén realizou os cursos de doutoramento. Traballou como profesora en varios institutos de Galicia ata que obtivo destino definitivo en Pontevedra, cidade na que actualmente reside. Tamén impartiu clases na UNED. A súa gran afección desde nena foi escribir e recitar poesía. Ten publicados dous libros: Pingas de Luz e A Realidade Extraviada, ademais de varios poemas en antoloxías e revistas. Foi unha das organizadoras do XIII Encontro de Poetas na Rede que se realizou no Palacio da Deputación de Pontevedra no ano 2015. Colabora habitualmente co Brumario Poético que organiza cada ano a Fundación Cuña- Casasbellas. Edicións Casiopea seleccionoulle un microrrelato, titulado Unha Emoción Inexplicable, para publicalo no VII Premio Internacional de Mujeres Viajeras. Un dos seus haikus está no Muro dos Poetas de Vigo. Varios poemas seus foron traducidos ao árabe e publicados na Letra Nazarí, cadernos que edita a Embaixada Española en Marrocos. Na actualidade ten inédito un libro de poemas que espera que pronto poida ver a luz.

Historia de vida

Cando a chuvia cae

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

Variacións Pérsicas (serie II): IIc. Vaiche boa por Ramón Caride

Variacións Pérsicas (serie II): IIc. Vaiche boa por Ramón Caride

Século XXIII. Obsesionada dende meniña pola posibilidade de viaxar no tempo, a doctora Sonia Ruibal, científica nomeada, a maior  autoridade mundial no campo da Física Cuántica, adicou -tras o recoñecemento definitivo que lle supuxo a obtención do Premio Nobel- todos os seus esforzos á construción dun artefacto que lle permitise realizar o seu soño. Teima moi antiga e quimera improbábel só unhas décadas antes, os avances últimos no dominio da relatividade especial –ata entón leis que supuñan unha fronteira teórica infranqueábel- permitiran, finalmente, a creación artificial de C.T.F. –curvas de tempo fechadas- que facilitarían á investigadora a posibilidade de retroceder exactamente tres décadas, así como retornar, sen sobresaltos nin alteracións irreparábeis, ao presente. Infindas alegacións ao proxecto e sucesivos atrancos retrasaran a experiencia. Non obstante, as conclusións dos estudos previos eran absolutamente concluíntes en canto á súa factibilidade, e tamén na absoluta seguridade da proba para a doctora Ruibal, quen sería, por méritos propios, o primeiro ser humano en viaxar ao pasado.

 Finalmente, esgotados todos os trámites, vencidas as dificultades, estamos na véspera da proba decisiva. Xa é noite  ben entrada, con todo disposto e o mundo enteiro agardando expectante a chegada das oito da mañá, hora fixada  para o experimento definitivo –a primeira viaxe na máquina, até menos trinta anos- evento que abrirá unha nova era para a humanidade.

   Daquela, coas horas da conta atrás enriba súa, Sonia Ruibal repara, casualmente, nunha vella fotografía súa enmarcada, pousada ao chou, datada xustamente trinta anos antes. Aterrada pola probabilidade de atoparse con ela mesma no pasado, coa Sonia Ruibal que foi, a doutora érguese, silandeira e con súbita determinación, desbotando o construído con tanto esforzo, destrúe para sempre  a máquina do tempo.

Ramón Caride Ogando

Ramón Caride Ogando

Profesor de Bioloxía, escritor

Ramón Caride Ogando naceu en Cea, Galicia, en 1957. Estudou Bioloxía na Universidade de Santiago de Compostela e  traballou como profesor de secundaria. É un prolífico escritor que cultivou diversos xéneros como a poesía, a narrativa para nenos e adultos e o ensaio. Escribe en galego, e a súa primeira obra narrativa publicouse en 1990, “Os ollos da noite. Algunhas das súas obras traducíronse ao castelán como Perigo vertical, O futuro roubado, Ameaza na Antártida ou O frío azul. Pola súa produción de literatura infantil e xuvenil, o autor galego foi recoñecido co Premio Merlín. Tamén se fixo con premios como “Risco ou Café Dublín”, polas súas novelas. É un dos fundadores da revista A Santa Compaña de Cambados(segunda época) e colaborou como columnista en El Mundo, Faro de Vigo ou O Correo Galego.

“No 2017 xubilouse do ensino formal, da escrita por agora aínda non”

Entrevista

Sempre pasa

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

Na procura do centro de gravidade por Jose Solla

Na procura do centro de gravidade por Jose Solla

por Jose Solla

Gravidade

Título: Na procura do centro de gravidade

Texto: O centro de gravidade ten que manterse dentro da base de sustentación para manter un bo estado de equilibrio

Agora entendo ao músico Franco Batiato cando busca de xeito obsesivo o “Centro Di Gravitá Permanente

Jose Solla Casqueiro

Jose Solla Casqueiro

Fotógrafo

Jose Solla Casqueiro naceu en Pontevedra no ano 1962, encántalle a fotografía artística, conceptual, minimalista, a actividade física e as viaxes, é un aventureiro incansable.

É profesor de Educación física recén xubilado

Colaboradores

O seu blog

Paseo de mañá

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

El Tumbo Viejo Becerro de los dominicos de Pontevedra por Luis Guereñu

El Tumbo Viejo Becerro de los dominicos de Pontevedra por Luis Guereñu

El Tumbo Viejo Becerro de los dominicos de Pontevedra

Luis López de Guereñu

En el siglo XVI un monje dominico de Pontevedra, fray Juan de Manzanas, ordenó una colección de escrituras existentes en el archivo del convento de la ciudad, relativas a las propiedades que fueron acumulando y gestionando los miembros de dicha orden religiosa a lo largo de la Edad Media y el siglo XVI: el año en el que este fraile comenzó dicho trabajo fue 1568, que fue continuado por otro monje, fray Alonso Gasco, a partir de 1597. Esto ha sido estudiado por Miguel García-Fernández en Patrimonio, memoria y religiosidad medievales más allá de la Edad Media, no otra cosa que el Tumbo Viejo Becerro de los dominicos de Pontevedra, poniendo de manifiesto la importancia de las mujeres en la sociedad bajomedieval, ya que aparecen como propietarias.

El Tumbo se mantuvo en uso, al menos en lo que respecta a misas, hasta mediados del siglo XVII, como se indica en una anotación del año 1755. Son abundantes las puntualizaciones y noticias que diversas manos fueron intercalando en el Tumbo a lo largo de los siglos, pero lo realmente importante es la intención del fraile Manzanas: su trabajo persigue “que no se saque las escrituras del convento porque, quando alguna fuere menester presentarse, puédese hacer pidiendo a la justicia la haga trasladar de el original que está en nuestro archivo y depósito…”. En el segundo legajo de los que consta el Tumbo, el fraile puso las escrituras que “tocan a esta casa que hablan de haciendas [desde] el año de 1300 hasta el año de 1500”. En el último legajo dispuso los documentos “que tocan a los casares de Matamá d’Arriba y d’Abaxo porque son muchos”. El autor al que sigo aquí dice que el trabajo de Manzanas tiene una extraordinaria claridad y pulcritud, lo que no se da en el de Alonso Gasco, más descuidado.

Figuran los escribanos o notarios que dieron validez a los documentos, y también se han conservado numerosas anotaciones y comentarios de autores posteriores, pero este no es el único Tumbo conservado en la actualidad sobre el convento dominico de Pontevedra, existiendo otros en el Archivo Histórico Nacional. Entre las misas diarias encargadas figuran las de García Prego de Montaos (1400), miembro de una familia noble, pero el monje hace constar que la dotación que existe para dichas misas es, como mucho, para una cada mes: las misas, claro, valen dinero.

Al relacionar las escrituras, el monje Manzanas señaló el tipo de documento de que se trataba: mandas, foros, testamentos, donaciones, etc. De las escrituras medievales inventariadas por el monje (378), 229 son de la primera mitad del siglo XV, siguiendo en número las de la segunda mitad de dicho siglo (105), más del 27%. En cuanto al convento, lo que este quería garantizar era hacer valer sus derechos de propiedad, pero también que se cumpliesen las obligaciones contraídas con los que habían confiado en él. Los documentos recogen, fundamentalmente, actos de entrega de propiedades al convento, junto a un conjunto de actuaciones destinadas a gestionar dicho patrimonio.

El peso que tienen los foros va en consonancia con el mayor número de documentos del siglo XV, cuando ya la crisis del anterior parecía haber remitido. Dichos foros establecían una duración no inferior a las tres o cuatro “voces” o generaciones, con el añadido, en muchos casos, de un período de 29 años más, es decir, de larga duración. De los 378 documentos citados antes, 144 se referían a foros, el 38%.

ruinas

El autor pretende demostrar que las mujeres en la Edad Media –al menos teniendo en cuenta este tumbo- jugaron un papel más importante que el que la historia escrita por hombres les ha concedido. En las escrituras aparecen citadas mujeres, de una u otra forma, en más del 64% de los casos (243 documentos). Por otra parte las mujeres no siempre actuaban junto a los hombres, ya que se las ve actuando solas en más de un 15% de los casos (58 documentos), bien como otorgantes de determinados bienes o como receptoras de ellos. En el testamento del mariscal Suero Gómez de Soutomaior, el autor comprueba que las referencias a mujeres no solo son constantes, sino esenciales. El único hijo varón del mariscal había muerto, y sus hijas se convirtieron en sucesoras y herederas, cobrando especial protagonismo la mayor, doña María de Soutomaior.

Jose Luis López de Guereñu

Jose Luis López de Guereñu

Puesto

Jose Luis naceu en Vigo en 1951. Pasou os primeiros anos da súa vida na provincia de Salamanca, incluida a capital, regresando cando tiña 10 anos a Galicia. Realizou o bacharelato no Instituto Valle Inclán de Pontevedra. Estudiou Maxisterio e licenciouse en Xeografía e Historia, especialidade en Historia do Arte, na Universidade de Santiago de Compostela en 1975. Foi profesor no IES Valle Inclán e na Escola Pública de Adultos (EPA) de Pontevedra e no IES de Poio (Pontevedra). Ten un blog onde publica regularmente os seus artigos 

Obras: Historia de Pontevedra (1996, xunto a Antonio de la Peña Santos e Juan Juega Puig)

Historia de vida

Anarquistas en Andalucía

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥