Un rapaz que sería quen… de Castelao por Marcos Seixo

Un rapaz que sería quen… de Castelao por Marcos Seixo

por Marcos Seixo

Os dous de sempre

II Un rapaz que sería quen de manxar a seu pai polas pernas

A tía Ádega, chea de alifaces, non reparaba en sacalo da boca para mandarllo aos meniños de Farruco: un sobriño casado fora da vila.A probe vella mantíñase de peixes pequenos, dos peixes que mercan as señoras gordas para botarllos ao gato, e todo por aforrar para os fillos de Farruco. En días sinalados a tía Ádega mandáballe aos sobriños un caixón cheo de cousas de comer, e quedábase cavilando no contentamento dos rapaces. A caixa sempre contiña lambetadas de mérito: chourizos, anacos de pernil, roscas de ovo, cachos de tarta, melindres, zucre…Farruco ben merescía as axudas da tía Ádega, porque vivía feito un azacán; ¡el, que fora o mozo máis enfonchado da vila, por quén toleaban as mozas de máis porqué! Casárase Farruco e axiña comenzaran a choverlle nenos do ceo. O mozo, denantes algareiro e parrandista, trocárase nun limón estruchado polo traballo e as cavilacións. Os nenos eran fazuleiros e bonitos, como anxelotiños de retablo barroco; pero compría moito pan para tantos peteiros abertos. A rolada dos nenos de Farruco enchía de rechouchíos o abrente do día, e o probe pai tiña que erguerse co corpo magoado polo traballo da véspera. Os rapaces non paraban de piar. Eles comían, comían, e as súas cariñas ledas e bonitas sempre amostraban o degoiro de comer. O probe  Farruco chegóu a decatarse de que as andorgas dos nenos endexamáis se fartarían, e adicóuse a traballar sen acougo, resiñado coa súa cativa sorte. Cando chegaba o caixón da tía Ádega, os rapaces  bailaban ao seu redor, e non saían da casa antramentras o caixón non se valdeirase nos seus bandulliños. Cando non había ningún rapaz de Farruco na rúa era sinal de que chegara o caixón da tía Ádega.Eu quero contarvos un sucedido que amostra os degoiros de comida que sempre sentían os rapaces de Farruco. Estaba o probe pai ensumido en cavilacións, pois acababa de recebir un novo meniño, moi repoludo e bonito, certamente, pero que non traía consigo a comida do mañán, e achegóuse a el Pedro, o fillo máis vello, que o despertóu das súas cavilacións. —¿De ónde veu o meniño, papai?E Farruco respondeulle, por decir algo:

—Mandóuno a tía Ádega no caixón das lambetadas. E Pedro, dispóis dun anaco de meditación, volvéu a perguntar, cos seus ollos de acibeche, brilantes de ledicia: —¿E cándo o comemos?

Marcos Seixo Pastor

Marcos Seixo Pastor

Profesor de Filoloxía Galega

Chámome Marcos Seixo. Aínda que a miña chegada ao mundo tivo lugar en 1959 na rúa de San Marcos en Lugo, na casa da miña avoa, fun concibido e criado en Navia de Suarna, onde pasei unha feliz infancia e a onde regreso cando menos dúas ou tres veces ao ano. Por mor da profesión do meu pai, estivemos vivindo en distintos concellos. Asentámonos finalmente en Cuntis (Pontevedra), onde vivo a día de hoxe na aldea de Castrolandín.

Fixen estudos de Filoloxía en Compostela e os últimos 16 anos fun profesor do IES Valle Inclán de Pontevedra, até a miña “xubilación forzosa por incapacidade” no ano 2016. Neste instituto coñecín aos compañeiros do grupo de teatro Argallada, algúns deles impulsores do blog devellabella, no que ando a colaborar con algún traballo.

A miña vida na actualidade segue a ser bastante activa, pois podo dedicar o tempo ás miñas moitas afeccións, entre elas escribir. Alén diso tamén son afeccionado á música tradicional, ás motos, sobre todo ás clásicas, a coidar as viñas, e tamén a nadar, podendo ser, no río de Navia

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

A guerra civil e a represión do maxisterio. O caso de Vázquez Grela por Marcos Seixo

A guerra civil e a represión do maxisterio. O caso de Vázquez Grela por Marcos Seixo

A GUERRA CIVIL E A REPRESIÓN DO MAXISTERIO. O CASO DE VÁZQUEZ GRELA

Outra vez, outra vez o terror!
Un día e outro día,
sen campás, sen protesta.
Galicia ametrallada nas cunetas
dos seus camiños.
Chéganos outro berro.
Señor, que fixemos?
-Non fales en voz alta-
¿Ata cando durará iste gran enterro?
-Non chores que poden escoitarte.
Hoxe non choran máis que os que aman a Galicia-
¡Os milleiros de horas, de séculos,
que fixeron falla
para faguer un home!
Teñen que se encher aínda
as cunetas
con sangue de mestres ou de obreiros.
Lama, sangue e bágoas nos sulcos
son semente.
(…)
 
“Cunetas”. Luís Pimentel (Lugo, marzo 1937)

O ensino como motor de progreso

Ao longo de todo o seu trasfego histórico, o espazo máis destacado no eido educativo ocuparíao a figura do mestre, o grande protagonista deste proceso, cun traballo irto, modesto e mal pago desde a máis arredada antigüidade. 

Os ensinantes foron sempre os espalladores do coñecemento: da cultura, das artes, das ciencias… Un colectivo que constituíu un verdadeiro motor de progreso para a humanidade. Ben conscientes disto, todos os réximes autocráticos, todos os tiranos que os pobos aturaron ao longo da historia, tiveron como obxectivo capital a erradicación daqueles suxeitos achados responsábeis do trunfo dos anceios progresistas, por defenderen arelas que hoxe semellan tan elementais como a liberdade e a igualdade entre os seres humanos e o dereito lexítimo da cidadanía á defensa perante calquera tipo de agresión.

Debuxo de Xandre Fez. de la Torre

Debuxo de Xandre Fez. de la Torre

Neste senso quero dedicar estas liñas de xeito particular a aqueles e aquelas ensinantes que cumpriron unha tarefa esencial, que frutificou na fecunda xeira de prosperidade nas máis variadas ordes que se produciu no primeiro terzo do século XX, sinaladamente na II República, que concibía que os mestres e mestras en cada recanto do estado serían emisarios axeitados para moldar a cidadanía en prol de acadar unha sociedade mellor. O inédito sistema democrático que representou a República supuxo unha verdadeira revolución no plano social, laboral e político, da que poden ser exemplos notábeis a reforma agraria, a mingua do desaxeitado poder político dos militares e a Igrexa, o matrimonio civil, a lei do divorcio, o sufraxio universal, o desenrolo das organizacións de traballadores e do diálogo social, o pulo das artes, creación de bibliotecas e museos ou as innovadoras Misións Pedagóxicas, coas que se acadou un medre notábel do nivel cultural das xentes do rural coa axuda de charlas, bibliotecas itinerantes, exposicións, proxeccións de cinema, espectáculos ao aire libre…

Mais cinguíndome agora de xeito específico ao terreo do ensino, subliñar que foi unha área na que se acadaron adiantos axiomáticos con Marcelino Domingo á fronte do Ministerio de Instrución Pública, que callaron en grandes reformas no sistema docente, sinaladamente inspiradas nas doutrinas educativas da Institución Libre de Ensinanza (1876-1936), que fora fundada polo pedagogo Giner de los Ríos. Entre os obxectivos acadados neste eido podemos salientar a posta en marcha dun ensino laico, aconfesional e mixto, melloras laborais e salariais para o profesorado, medre colosal da rede de escolas e Institutos Locais de Ensinanza Secundaria ao igual que das taxas de escolarización, que comporta o acceso á educación por parte das clases obreiras, así como a modernización e a incorporación de novos medios e métodos pedagóxicos…, que supuxeron unha viraxe de cento oitenta graos en relación a un contexto previo cun elevadísimo índice de analfabetismo e sen escolarización obrigatoria. 

Francisco Giner de los Ríos, fundador da Institución Libre de Ensinanza

Francisco Giner de los Ríos, fundador da Institución Libre de Ensinanza

Prosperidade que non podía ser aturada polos sectores máis reaccionarios da nosa sociedade, pola Igrexa, as oligarquías e por boa parte do exército, que se ergue en armas contra a legalidade democrática republicana e contra o goberno electo polo pobo, orixinando unha guerra que se alongou por case tres anos e que deixou, ademais de medio millón longo de mortos e outros tantos exiliados, ducias de millares de encarcerados e un país atrasado, farrapento, famento, destruído e sometido.

No que atinxe á educación, o advento do franquismo suporá a destrución de todo o labor iniciado na República, e unha remuda radical que vai desde os valores democráticos acadados na etapa republicana até uns novos propósitos marcados pola súa faciana autoritaria, sexista e clasista, coa supresión do laicismo (a Igrexa faise co control case total do ensino) e da coeducación (ao consideraren o ensino mixto unha perversión moral), a proscrición das linguas vernáculas, a parálise dos investimentos…, e de xeito singular, un retorno radical ás tebras do fundamentalismo relixioso e do nacional catolicismo. A lei de ensinanza primaria de 1945 manifesta ás claras cal é o concepto que este fato de fanáticos ten do ensino:

       “La etapa republicana de 1931 llevó a la Escuela a una subversión de valores. La legislación de este período puso su mayor empeño en arrancar de cuajo el sentido cristiano de la educación, y la escuela sufrió una etapa de influencias materialistas y desnacionalizantes que la convirtieron en campo de experimentación para la más torpe política, negadora del ser íntimo de nuestra conciencia histórica (…) La nueva ley invoca entre sus principios inspiradores, como el primero y fundamental, el religioso. Además, la escuela en nuestra Patria ha de ser esencialmente española. Y en este aspecto, la ley se inspira en el punto programático del Movimiento (…)”

O golpe de estado e a represión fascista

O dos docentes foi de certo un colectivo que sufriu dun xeito senlleiro a represión. Moitos dos ensinantes máis vocacionais e innovadores foron procesados, encarcerados, exiliados, inhabilitados para levar a cabo o seu labor pedagóxico, e unha parte significativa deles, asasinados. Furtando as verbas do blog de Xoán Carlos Garrido:

 

  “Se houbo un sector social no que o franquismo se cebou especialmente ese foi o dos mestres. A cultura era perigosa, as ideas novas e a crítica eran disolventes dos dogmas relixiosos e da sagrada unidade da patria española, por tanto, os mestres eran todos sospeitosos polo simple feito de ter nas súas mans a capacidade de que as mentes infantís maduraran e se fixeran autónomas e pensaran por si mesmas (…)”

Após o alzamento franquista créase unha Comisión Depuradora do Persoal do Maxisterio que dirixe unha circular aos alcaldes, curas párrocos e comandantes de posto da Garda Civil, que sae publicada en El Noticiero Gallego (Pontevedra, 25-12-1936). Constituíuse esta Comisión “para la depuración del personal del Magisterio con el fin de proceder a instruir rápidamente los expedientes de los maestros que tuvieran cargo el día 18 de julio”:

 “Se interesa de V. S. con la mayor urgencia y siempre dentro de un plazo máximo de 15 días, el informe correspondiente a todos aquellos que comprenda su jurisdicción en el que harán constar de modo directo y concreto, la conducta profesional, religiosa, social del Maestro, así como sus actuaciones políticas, si las tuviera, señalando entonces el partido en el que ha militado, asociaciones secretas de que formó parte o su simpatía por aquellos y estas, especialmente después de la revolución de Octubre, y si orientó la enseñanza o su actuación profesional en sentido disolvente. Estos informes deberán extenderse separadamente para cada maestro (…) para que en este solemne momento pueda lograrse la radical y definitiva reorganización del personal docente y sean unos ratificados en sus destinos con el prestigio y las consideraciones que requiere la función educadora que les está encomendada y removidos los que con sus predicaciones y falsas doctrinas han envenenado las conciencias infantiles y se han hecho acreedores a la severa sanción que ahora requiere la salud de la Patria (…)”

Sanción da que foron obxecto mestres moi queridos e valorados nos lugares en que exercían o ensino, que serían detidos, encarcerados ou desterrados e cesados con inhabilitación, separación do servizo e baixa no escalafón polo Xefe de Servizo Nacional de Primeira Ensinanza. Só na provincia de Pontevedra foron depurados máis de 1800 docentes. Non foron poucos os que remataron sendo fusilados ou paseados cun sadismo arrepiante coa vontade de exercer unha terapia sanguenta que servise como escarmento para as novas xeracións; unha avaliada política do terror coa que o fascismo conseguiu manter inerte e en pánico a boa parte da sociedade durante décadas. Tratábase, e así o entendeu o franquismo e así o manifestaban nas súas arengas as novas autoridades, dunha represión cunha vontade máis preventiva que punitiva.

Na listaxe de ensinantes asasinados polo franquismo elaborada polo profesor Antón Costa Rico figuran un total de noventa e un mestres e mestras galegas, entre eles Xermán Adrio Mañá (Pontevedra), María Vázquez Suárez (Miño), Fernando Barcia Beiras (Compostela), Uxío Carré Naya (A Coruña), Anxo Fraga Orosa (Viveiro), Bernardo Mato Castro (Teo), Manuel Pedreira Pazos (Forcarei), Manuel Rodríguez Castelao (Rianxo), Mercedes Romero Abella (A Coruña), Xacinto Santiago García (Ourense), Xoán Suárez Picallo (Sada), David Labrador Zuil (A Pontenova), Xosé Vázquez Grela (Nigrán)… Con todo, para sermos rigorosos cumpriría engadir tamén a aqueles que morreron na cadea a raíz dos malos tratos (tundas, torturas…), as condicións hixiénicas, deficiencias alimentarias, falla de atención médica, etc…

Execución 1936

Execución no 1936

Mercedes Romero

Mercedes Romero 29 anos, dous fillos. Despois do fusilamento do seu home, foi detida, violada, torturada e executada en Aranga o 19-11-1936 e soterrada nunha foxa común

Como consecuencia deste sañudo estrago de que foi obxecto o sector ficaron sen profesorado moitas aulas, escolas e localidades, o que levou a ter que cubrir algunhas vacantes con docentes que non foran sancionados ou con sancións mínimas, despois de seren sometidos a unha purga ideolóxica con base nas ancoraxes do sistema: patria, cristianismo e militarismo. De aí que para o ensino primario se convoquen prazas a cubrir por cregos, oficiais provisionais, excombatentes, exprisioneiros, orfos da guerra…, en calquera caso, por suposto, do bando nacional, e sen ningún tipo de garantía sobre a súa formación. O único relevante era a idoneidade ideolóxica e a afinidade coas doutrinas do franquismo, e aínda así tiñan que realizar cursiños previos de formación patriótica.

Xosé Vázquez Grela

Naceu en Ames en 1886. Con tan só doce anos emigrou a Arxentina, onde traballou como panadeiro. En Bos Aires coñece á que logo sería a súa muller, Xosefa Iglesias Docampo, coa que terá seis fillos: María Asunción, Antonio Manuel, Xulia, Alfredo e Xosé Gonzalo… Anos despois regresa á terra, instalándose en Cuntis, de onde era a súa dona. En 1920 remata os estudos de Maxisterio, exercendo logo como mestre interino no Porriño e Mesego (Cuntis). Nos tempos da ditadura de Primo de Rivera (1923-1930) foi mestre en Graba (Silleda) e Santa Cristina de Vea (A Estrada).

Foi un verdadeiro axitador cultural, social e político. Participou moi activamente no artellamento e desenrolo do movemento agrario que, liderado polo combativo crego Basilio Álvarez, tiña como obxectivo a eliminación dos foros e o caciquismo así como a modernización do noso agro. De feito o abade de Beiro era visitante habitual de Caldas de Reis, cabeceira da comarca do Umia, e bo amigo do enxeñeiro e empresario local Laureano Salgado, promotor da constitución da federación das sociedades agrarias do partido xudicial. E precisamente nesta vila renderáselle unha calorosa homenaxe ao fundador e dirixente de Acción Gallega no mes de agosto de 1926 en cumprimento ao teimoso labor que levou a cabo para evitar a supresión do Xulgado de Instrución de Caldas.

Xosé Vázquez Grela 1920

Vázquez Grela

Vazquez Grela e esposa

Con Xosefa, a súa muller

Vázquez Grela, como xefe das Sociedades Agrarias de Cuntis, interveu como orador en concentracións e mitins organizados na xurisdición a carón de Xan Pombo, Salvador Novo e outros moitos afoutos agraristas da bisbarra, e foi ademais un dos mellores redactores do xornal agrarista comarcal Acción Agraria (Órgano da federación agraria do partido xudicial de Caldas de Reis, 1917) xunto a salientes sinaturas de Caldas, Cuntis, Moraña, Barro e Valga (Constante Diz, Manuel Gamallo…). Neste medio mantén unha sección periódica aguda e retranqueira baixo o epígrafe de “Chispazos”, moi na liña dos populares “Zarpazos” de Basilio Álvarez. Tamén foi un dos máis acendidos compoñentes do consello de redacción do semanario El Bólido (1916- 1923), xornal que foi nomeado segundo as súas distintas xeiras como: periódico independiente, periódico agrario, órgano das sociedades agrarias de Cuntis e Moraña, e finalmente órgano das sociedades agrarias de Moraña), que Xosé Casal Porto (a quen agradezo a cesión de boa parte dos exemplares dos xornais que manexei neste traballo) ten definido moi axeitadamente: “A tranquilidade e sosego dos caciques perturbada por un tabán difícil de tornar“. Nel partilla espazo con redactores e colaboradores como Xosé Portas, Luciano Folgar, Xosé Bugallo, Constante Diz (que será elixido alcalde de Moraña en 1919) ou o recoñecido xornalista e avogado Antón Bello Varela, que asumiu a dirección desde o comezo… Foi ademais fundador e director de El Bólido de Cuntis (1918-1919), unha escisión do anterior, froito das liortas internas xurdidas no seo do agrarismo comarcal, que coexistiu na vila termal sempre en lea con El Bólido. Nel participaron outros xornalistas agrarios locais como Moreno Espinosa e Xoán Suárez Couto

accion agraria
El bólido de Cuntis
El bólido
Sociedade de agricultores de Campolameiro

Sociedade de agricultores de Campo Lameiro (Vida Gallega)

Só como curiosidade quero reproducir unha mostra das pescudas de Grela arredor da inxusta realidade social que padecía o labrego galego neses intres e a exposición dos chanzos que xulga como precisos para virar a situación polo ben do país. Trátase de anacos dun dos seus nomeados “Chispazos”, publicado en Acción Agraria (14-10-1917):

 “(…) Los caciques son puro estómago. No desean el bienestar de la comarca a la que pertenecen; su única misión es atender a sus exigencias estomacales arrancándolas del presupuesto municipal. No es posible que los pueblos rurales consientan exorbitantes presupuestos municipales que no se dedican a ninguna mejora útil, sino al sostenimiento de la casta caciquil. Esto ocurre porque los concejales de los ayuntamientos no son elegidos por el pueblo, sino impuestos por el feudalismo municipal (…) Hay que luchar para llevar al ayuntamiento a los mejores ciudadanos y exigirles que cumplan sus deberes (…) Hace falta que los agrarios nombren y voten en su seno a hombres conscientes de sus derechos, capaces de argumentar sólidamente contra todos los amaños caciquiles, y expongan todas sus cosas de una manera lógica y contundente, pues alguien ha dicho que la palabra es más cortante que la espada, más fuerte que el rayo y más destructora que la guerra (…) Por medio de la acción política podemos tener representación propia en los poderes municipal, provincial y nacional inteligentemente organizada, nos defenderemos mutuamente por medio de la Asociación, de todos los amaños caciquiles. Para eso se han creado las Asociaciones de Agricultores, que no consisten en que cada asociado se concrete a pagar un real mensual, sino en adiestrarse para la lucha por el mejoramiento y adelanto de nuestra querida Galicia, adquiriendo un grado máximo de consciencia entre todos los individuos que la componen, que sepan a donde van y a lo que van para que llegado el momento supremo de lanzarse a conquistar las avanzadas de nuestro ideal no puedan los caciques ensañarse con uno, ni dos, ni veinte, considerándolos como principales instigadores, sino que son partícipes de la pelea por igual.”

En 1930 aprobou as oposicións de Mestre Nacional e, despois de diversos destinos, en 1932 tomou posesión en Nigrán, onde se atopaba cando se produciu o golpe de estado militar de 1936. Segundo testemuño da veciñanza, foi unha persoa moi admirada e prezada no concello dada a súa disposición para axudar sempre aos demais no que cumprise. Foi presidente do Consello Local de Primeira Ensinanza, responsabilidade desde a que loitou por axeitar o ensino ás demandas máis anovadoras, tentando acadar a alfabetización de toda a poboación, co obxectivo de procurar unha sociedade máis xusta e democrática. 

devellabella_Vazquez Grela nunha xuntanza de ensinantes. 5º pola esquerda, abaixo

Vazquez Grela nunha xuntanza de ensinantes. 5º pola esquerda, abaixo

Tamén participou na organización de actividades formativas para o profesorado da bisbarra. Pertenceu á directiva da Asociación de Traballadores do Ensino e foi membro da Agrupación Socialista de Vigo.

En xuño de 1936 formou parte da comisión organizadora do mitin das Angustias (Nigrán) a prol da Autonomía de Galiza, no que participou, entre outros oradores, Daniel Rodríguez Castelao. Interviñeron tamén nesta campaña os seus compañeiros Luís e Pepe de Inés (os Ineses), que logo serían executados en Sabarís en outubro de 1936, e tamén os irmáns Villafines, Xosé e Agostiño; o primeiro era presidente da Sociedade de Agricultores de Sabarís e o segundo, alcalde de Baiona. Ambos foron condenados a cadea perpetua.

Co levantamento fascista, Vázquez Grela, sabendo que estaba no punto de mira dos insurxentes, tentou salvar a vida facendo acenos de afección ás novas circunstancias políticas: achegas económicas ao réxime, asistencia diaria a misa… Mais todas estas tentativas lexítimas de supervivencia ficaron frustradas cando o 12 de setembro de 1936 ao mediodía fórono deter á escola diante dos seus alumnos (entre eles, un fillo seu), varios falanxistas acompañados do sinistro tenente da Garda Civil de Bouzas Francisco González Rodríguez, alcumado o Rabioso. Metérono nun coche e, perto das Angustias, fixérono baixar e asestáronlle cinco tiros polas costas. Segundo o documento asinado pola Garda Civil, a causa da morte foi “heridas por proyectil de arma corta de fuego en la cabeza y el pecho”, nun recanto da folla do rexistro engadíase: “Accidente”.

O Concello de Nigrán inaugurou, a xeito de homenaxe, un parque a carón da que fora a súa escola, ao que deu o nome do mestre asasinado e dedicoulle o Mes da Recuperación da Memoria Histórica en 2020.

Para rematar reproduzo un suxestivo anaco dun texto de Manuel Bragado, no que fai unha análise arredor do ensino na República á luz do filme A lingua das bolboretas de José Luís Cuerda, inspirado en relatos de Que me queres amor de Manuel Rivas, xa que acho que o xeneroso D. Gregorio é un personaxe que podería callar perfectamente na figura de Vázquez Grela ou en calquera dos mestres represaliados na Guerra Civil.

 “(…) Don Gregorio representa a figura daqueles mestres que foron as verdadeiras luces da República. Mestres, formados na tradición laica da moderna pedagoxía da Institución Libre de Enseñanza e nas ideas educativas do socialismo histórico, que pretendían redimir a súa sociedade pola escola. Con este obxectivo os gobernos progresistas da República realizaron un extraordinario esforzo educativo: crearon milleiros de escolas e formaron a novos profesores nas máis modernas técnicas pedagóxicas da Escola Nova europea. Tentaban deste xeito atallar a lacra do analfabetismo, que en Galicia acadaba unha taxa do 35% de toda a poboación adulta (…) Para don Gregorio a escola tiña que ser obradoiro e xardín, un verdadeiro laboratorio de coñecemento científico e experimental, no que todos agardaban coa mesma ansia a chegada do microscopio que algún día enviarían os responsables do Ministerio de Instrución Pública. Como outros mestres daquel tempo, organizaba paseos escolares, verdadeiras rotas do descubrimento, para que os alumnos puidesen coñecer horizontes novos dende o Monte Sinaí, e ir na procura do Iris, aquela bolboreta que brillaba fermosísima pousada na lama ou no esterco. Saía con eles para facer unha ensinanza máis intuitiva que os fixese interrogarse sobre o que os rodeaba e eles non coñecían. Velaí a razón de ser da lingua das bolboretas, esa trompa enroscada coma un resorte de reloxo, feliz metáfora de Manuel Rivas sobre a paixón por coñecer e por descubrir, de como o saber posúe un poder redentor para as persoas (…)”

Bibliografía:

CASAL PORTO, Xosé, “El Bólido, xornal agrario”, A Taboada 0, Cuntis-Moraña, decembro 1999, pp. 6-14 .

COSTA RICO, Antón, “Da escola da palabra e da cidadanía á escola do silencio”, Os anos despois (1936-1953), A Nosa Terra. A Nosa Historia, Vigo, 1987, pp. 13-19.

GONZÁLEZ PÉREZ, Juan Antonio, Nigrán. Memoria dunha guerra 1936-1939, eds. do Cumio, Vigo 2001.

PAZOS TOURIÑO, Belén- PENA BÚA, Pilar, “A prensa en Cuntis. El Eco de Cuntis”, A Taboada 0, Cuntis-Moraña, decembro 1999, pp. 15-25.

SANTALLA LÓPEZ, Andrés, “A depuración do Maxisterio e a educación pública en Galicia: 1936-1961”, A represión franquista en Galicia. Actas do congreso da memoria, Narón, maio 2005, pp. 225-256.

SEIXO PASTOR, Marcos, “Retallos de Historia da Educación en Galiza con especial atención ao concello de Cuntis”, A Taboada 14, Cuntis-Moraña, xullo 2009, pp. 75-90.

SEIXO PASTOR, Marcos, “O exterminio de intelectuais e políticos: os exemplos de Xoán Xesús González e Roberto Blanco Torres”, A represión franquista en Galicia. Actas do congreso da memoria, Narón, maio 2005, pp. 443-451.

VV. AA., Historia da educación na Galiza, Murguía. Revista Galega de Historia, nº 27-28, Oroso, xan./dec. 2013

Hemerografía:

El Bólido de Cuntis. Semanario Agrícola (1918-1919).

El Bólido. Órgano de las sociedades agrarias de Moraña, Cuntis, Barro y Valga (1916 – 1923).

Acción Agraria. Órgano de la Federación del Partido Judicial de Caldas de Reyes (1917).

Webgrafía: 

https://bretemas.gal/da-escola-das-bolboretas-a-noite-de-voraces-sombras/ Blog de Manuel Bragado Rodríguez. Visitado o 28-10-2024.

http://www.blogoteca.com/autoestrada/index.php?cod=11477 Blog de Xoán Carlos Garrido Couceiro. Visitado o 25-09-2024.

https://valminortv.com/2020/10/17/nigran-recuerda-al-maestro-republicano-asesinado-jose-vazquez-grela/ 12-09-2024.

https://gl.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_V%C3%A1zquez_Grela 12-09-2024.

https://botonesdenacar.org/jose-vazquez-grela/ 12-09-2024. 

Marcos Seixo Pastor

Marcos Seixo Pastor

Profesor de Galego

Chámome Marcos Seixo. Aínda que a miña chegada ao mundo tivo lugar en 1959 na rúa de San Marcos en Lugo, na casa da miña avoa, fun concibido e criado en Navia de Suarna, onde pasei unha feliz infancia e a onde regreso cando menos dúas ou tres veces ao ano. Por mor da profesión do meu pai, estivemos vivindo en distintos concellos. Asentámonos finalmente en Cuntis (Pontevedra), onde vivo a día de hoxe na aldea de Castrolandín.

Fixen estudos de Filoloxía en Compostela e os últimos 16 anos fun profesor do IES Valle Inclán de Pontevedra, até a miña “xubilación forzosa por incapacidade” no ano 2016. Neste instituto coñecín aos compañeiros do grupo de teatro Argallada, algúns deles impulsores do blog devellabella, no que ando a colaborar con algún traballo.

A miña vida na actualidade segue a ser bastante activa, pois podo dedicar o tempo ás miñas moitas afeccións, entre elas escribir. Alén diso tamén son afeccionado á música tradicional, ás motos, sobre todo ás clásicas, a coidar as viñas, e tamén a nadar, podendo ser, no río de Navia

Blog

Os caretos de Podence

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

Tinta do mar de Luisa Villalta por Marcos Seixo

Tinta do mar de Luisa Villalta por Marcos Seixo

O día 20 de marzo celebrouse no Museo de Pontevedra a I Mostra de Versos a dúas voces, coa colaboración do Ateneo de Pontevedra. 

Membros do desaparecido grupo Quinta Feira, Marcos Seixo, Tito Maquieira, Toño Dominguez e Roi Xesteira, interpretaron, entre outras pezas, Tinta do mar de Luisa Villalta.

 Tinta do mar, escrebo, cando toca

as escumas da letra e o seu son

obstinado de baixo contra a roca

da man a producí-lo en percusión.

 

 Rítmico, o pensamento, o son mais leve.

cai goleando o tempo reincidente

ao muíño teimoso que recebe

a água azul-negra da memória quente.

 

 Así, tinta do mar, e logo nube

a pairar sobre os ciclos deste mundo.

Estrépito é o eco cando sube

da escura palabra en que me fundo.

 

E o mar, interminábel danza, borra

o nome escrito sen que o ritmo morra.

Marcos Seixo Pastor

Marcos Seixo Pastor

Profesor de Galego

Chámome Marcos Seixo. Aínda que a miña chegada ao mundo tivo lugar en 1959 na rúa de San Marcos en Lugo, na casa da miña avoa, fun concibido e criado en Navia de Suarna, onde pasei unha feliz infancia e a onde regreso cando menos dúas ou tres veces ao ano. Por mor da profesión do meu pai, estivemos vivindo en distintos concellos. Asentámonos finalmente en Cuntis (Pontevedra), onde vivo a día de hoxe na aldea de Castrolandín.

Fixen estudos de Filoloxía en Compostela e os últimos 16 anos fun profesor no IES Valle Inclán de Pontevedra, até a miña “xubilación forzosa por incapacidade” no ano 2016. Neste instituto coñecín aos compañeiros do grupo de teatro Argallada, algúns deles impulsores do blog devellabella, no que ando a colaborar con algún traballo.

A miña vida na actualidade segue a ser bastante activa, pois podo dedicar o tempo ás miñas moitas afeccións, entre elas escribir. Alén diso tamén son afeccionado á música tradicional, ás motos, sobre todo ás clásicas, a coidar as viñas, e tamén a nadar, podendo ser, no río de Navia

Blog

O día da clse obreira galega

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

O Día da Clase Obreira Galega por Marcos Seixo Pastor

O Día da Clase Obreira Galega por Marcos Seixo Pastor

O Día da Clase Obreira Galega. Represión nas loitas sociais do tardofranquismo

 Conmemórase cada 10 de marzo en lembranza da morte, a mans da policía, de dous traballadores e sindicalistas galegos: Amador Rei e Daniel Niebla; un sanguento suceso que se produciu no lusco-fusco da ditadura, en 1972, cando axentes do réxime dispararon contra unha numerosa manifestación obreira (arredor de 4000 persoas) das empresas de construción naval Bazán e Astano, de Ferrol, o que causou a morte de dúas persoas e ducias de feridos por bala ou por traumatismos. Todo isto prodúcese nun clima de moita axitación social e sindical, no que os traballadores demandaban, alén de melloras nas condicións laborais e retributivas, tamén dereitos tan elementais como o dereito de folga, de reunión, amnistía… Circunstancias que se viron agravadas polo despedimento de varios traballadores de CC.OO. que protestaban polo afogo económico e laboral ao que estaban sometidos. Como consecuencia, a cidade de Ferrol foi tomada pola Garda Civil e a Policía Armada, e o paro foi total até o día 20. Unicamente a prensa estranxeira se fixo eco da situación con veracidade.

cartaz de Amador e Daniel

Cartaz do SOG

Manifestación Astano

Manifestación dos obreiros de Bazán e Astano (Ferrol 10-03-1972)

Noticia prensa do franquismo

A noticia na prensa do franquismo

As mobilizacións axiña tiveron resposta noutras cidades galegas, nomeadamente en Vigo, con manifestacións contra a represión policial e a ditadura franquista. Moitos obreiros foron detidos, encarcerados e sancionados economicamente. A día de hoxe aínda ninguén foi responsabilizado nin procesado por estes brutais sucesos. A partir de 1981 a rúa Recimil, na que se produciron os feitos, pasou a ser chamada rúa Dez do Marzal. En 1987 o Parlamento Galego aprobou a declaración institucional desta data como Día da Clase Obreira Galega.

Manifestación en Vigo

Manifestación en Vigo

Mais este non será o derradeiro acto de represión sanguenta do réxime, pois durante os últimos anos do franquismo continúa a haber unha grande turbulencia social en todo o Estado, na que cómpre encadrar a morte de militantes antifascistas como o anarquista catalán Salvador Puig Antich, executado por garrote vil en 1974, ou a do activista da UPG Moncho Reboiras, cosido a tiros nas rúas de Ferrol en agosto do  1975, así como os derradeiros inmolados do franquismo (setembro de 1975): os militantes de ETA político-militar Juan Paredes Manot e Ángel Otaegui  e os do FRAP Ramón García Sanz e os galegos Xosé Humberto Baena e Xosé Luís Sánchez Bravo, aos que non conseguiron zafar do fusilamento nin as teimosas presións de sinalados organismos internacionais nin as do propio Estado Vaticano.

En 1978, xa na etapa que adoitamos denominar como a transición, malia que aínda se estaba a loitar pola legalización das organizacións sindicais de clase, violentamente esfareladas e masacrados os seus cadros coa sublevación fascista, o monstro da crise bateu de novo no sector naval. Paralelamente ao artellamento dun novo sindicalismo vaise producindo toda unha cadea de conflitos, que acadarían o punto álxido coa reconversión industrial levada a cabo polo goberno de Felipe González e especialmente protagonizado polo ministro de Industria Carlos Solchaga, quen perante a desfeita que se estaba a levar a cabo no sector industrial limitouse a sinalar “¿qué malo hay en que nos convirtamos en un país dedicado a los servicios?”.

Escultura en Ferrol

Escultura conmemorativa do 10 de marzo en Ferrol

A reconversión supuxo a destrución de millares de postos de traballo e a reactivación das loitas obreiras contra o desmantelamento da nosa industria. Loitas que tiveron como actor principal a clase obreira e como individualidades máis visíbeis a combativos traballadores do naval como Emilio Viéitez “Miluco”, Fran Guizán, Manolo Puxeiros, Manuel Currás “Meiriña”, Xulio Torres e un longuísimo etcétera.

O ambiente en Vigo era dunha grande tensión, con continuas mobilizacións na rúa, onde se entoaban lemas tan recorrentes como “Non non non ao peche de Ascón”, “Nin fondo nin paro, queremos traballo”, “PSOE, AP a mesma merda é”, “goberno escoita Galiza esta en loita”… As asembleas eran constantes e nelas chegaron a proxectarse actuacións tan afoutas como o foron o reivindicativo secuestro do Catamarán que facía o traxecto Vigo-Cangas, levado a cabo por traballadores de Ascón e mariñeiros do Morrazo en 1978, a retención de directivos de Ascón, a irrupción de traballadores en oficinas e dependencias oficiais como a alcaldía de Vigo, o corte da vía ferroviaria Irún-Vigo por douscentos traballadores deitados sobre ela, queima de autocarros de Vitrasa… Mesmo habería que lamentar a dramática morte dunha moza, Elvira Parcero, a consecuencia das pancadas recibidas durante unha carga policial en 1978.

Manifestación

Manifestación contra o desmantelamento industrial

secuestro do catamarán

Secuestro do catamarán

Nunha atmosfera anímica de total abatemento e desesperación, de ansiedade, de incerteza…, o ministro Solchaga estabelecía continuos expedientes de regulación de emprego e outras medidas encamiñadas a redución drástica dos cadros de traballadores, así como baixas incentivadas e prexubilacións sen cubrir vacantes, que comportaron perda de emprego para as clases operarias e perda de riqueza para o noso país. Incrementáronse os problemas de saúde da poboación, afeccións cardíacas, problemas psiquiátricos, ludopatías, ruptura de parellas, suicidios… Foron moitas as persoas que se viron na rúa e que optaron por montar un negocio botando man dun préstamo e mais dos cartos da indemnización polo despexo laboral (un taller de carpintaría ou de chapa e pintura, un bar, un comercio…), e que nun ambiente global de grandes estreitezas, fracasaron abocándoas a unha emigración forzada, a intentar voltar a comezar de cero… E chegado a este punto non podo deixar de facer unha referencia ao meu amigo Xulio Torres, de quen tracei unha breve semblanza no xornal A Nosa Terra con motivo do seu pasamento en xuño de 2005. Foi ben coñecido pola súa militancia no independentismo, xa desde os tempos do PGP e de Galicia Ceibe (OLN), e un dos máis combativos activistas contra a reconversión. Sobre el cinguíronse con saña algunhas das máis tráxicas secuelas deste proceso: paro, ruptura sentimental e social, soidade, problemas de saúde, proxectos fracasados e ilusións frustradas, ostracismo e morte.

Xulio Torres

Xulio Torres

A pesar de toda a dor e de todas as penalidades que se produciron neste período da nosa historia, habería que destacar, como riscos positivos, o incremento da consciencia de clase e as conquistas no ámbito da solidariedade proletaria e a autoorganización, que callaron no artellamento dun rexo sindicalismo de clase en clave nacional galega, xérmolo do sindicalismo nacionalista actual, e que iría desde o Sindicato Obreiro Galego (SOG) e a Intersindical Nacional Galega (ING) até a Intersindical Nacional dos Traballadores Galegos (INTG) e a Confederación Xeral de Traballadores Galegos (CXTG). Un novo sindicalismo moi crítico cos sindicatos de ámbito estatal aos que nalgunha ocasión chegan a acusar de pactistas e mesmo de colaboracionistas e vendidos por algúns acordos acadados en Madrid de costas aos intereses dos traballadores galegos. Pola súa banda o sindicalismo estatal atribuía ás centrais nacionalistas unha orixe pequenoburguesa e censurábaas por estar a xerar un divisionismo prexudicial para a causa da clase obreira, aínda que afinal el mesmo vai ter que ir mudando nas formas e no fondo para axeitar a súa semiótica á natureza das nosas clases populares. En todo caso o que subxaceu durante algún tempo foi a crítica a un modelo sindical inédito adaptado á realidade singular dos nosos traballadores e da nosa estrutura industrial e a teima de asimilar os símbolos nacionais (himno e bandeira), de empregar na comunicación  interna e externa só a lingua galega e mesmo reclamar a necesidade da loita pola liberación nacional. E precisamente esta foi a principal razón do amplísimo medre de afiliación que se produciu nestes anos.

cartaz INTG

Cartaz INTG

Esta etapa será reflectida cun grande realismo na obra creativa de artistas como o poeta Méndez Ferrín, así como o grupo xeracional Rompente, especialmente Antón Reixa. Guillermo Cameselle, coñecido como o fotógrafo da reconversión industrial viguesa, tamén soubo plasmar con mestría as brigas obreiras en instantáneas que foron aparecendo na prensa do momento, especialmente no Faro de Vigo. A reconversión tamén deixou unha importante pegada nas composicións musicais das bandas da movida (Siniestro Total, Os Resentidos, Radio Océano, Golpes Bajos…). O cinema social tampouco foi alleo a este momento e así a película Los lunes al sol do director Fernando León é un coidadoso reflexo do ambiente vigués deste período que estamos a tratar, e con moito acerto fóronlle outorgados cinco premios Goya e a Concha de Ouro do festival de San Sebastián, entre outras distincións.

los lunes al sol

Bibliografía:

BERAMENDI, Justo-NÚÑEZ SEIXAS, Xosé Manuel, O Nacionalismo Galego, Historia de Galicia, ed. A Nosa Terra, Vigo 1996.

MÁIZ, Bernardo-ALONSO, Bieito, O Sindicalismo nacionalista galego 1972-1982, Promocións Culturais Galegas S. A., Vigo 2003.

SEIXO PASTOR, Marcos,  “Júlio Torres Couso”, A Nosa Terra. 22-28 de setembro de 2005.

Recursos informáticos:

https://www.fundacionmonchoreboiras.gal/centro-de-documentacion-do-sindicalismo-nacionalista-galego.html

https://www.youtube.com/watch?v=9Byiv7eJHxQ&ab_channel=manu77gz

https://loquesomos.org/transicion-sangrienta-elvira-parcero-rodriguez-una-victima-viguesa/

https://www.farodevigo.es/sociedad/2013/06/10/camaras-enfocaron-vigo-lunes-sol-17436855.html

https://www.farodevigo.es/gran-vigo/2022/08/25/muere-sandokan-simbolo-lucha-sindical-73850325.html

Marcos Seixo Pastor

Marcos Seixo Pastor

Profesor de Galego

Chámome Marcos Seixo. Aínda que a miña chegada ao mundo tivo lugar en 1959 na rúa de San Marcos en Lugo, na casa da miña avoa, fun concibido e criado en Navia de Suarna, onde pasei unha feliz infancia e a onde regreso cando menos dúas ou tres veces ao ano. Por mor da profesión do meu pai, estivemos vivindo en distintos concellos. Asentámonos finalmente en Cuntis (Pontevedra), onde vivo a día de hoxe na aldea de Castrolandín.

Fixen estudos de Filoloxía en Compostela e os últimos 16 anos fun profesor no IES Valle Inclán de Pontevedra, até a miña “xubilación forzosa por incapacidade” no ano 2016. Neste instituto coñecín aos compañeiros do grupo de teatro Argallada, algúns deles impulsores do blog devellabella, no que ando a colaborar con algún traballo.

A miña vida na actualidade segue a ser bastante activa, pois podo dedicar o tempo ás miñas moitas afeccións, entre elas escribir. Alén diso tamén son afeccionado á música tradicional, ás motos, sobre todo ás clásicas, a coidar as viñas, e tamén a nadar, podendo ser, no río de Navia

Blog

O conto popular Galego

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

O conto popular galego por Marcos Seixo Pastor

O conto popular galego por Marcos Seixo Pastor

Introdución

 O conto é un xénero literario difícil de delimitar, pois os seus lindes confúndense en moitas ocasións cos doutros xeitos narrativos como o relato curto ou a novela breve. Caracterízase pola simplicidade no que atinxe a personaxes e asuntos (normalmente posúen un só eixo argumental), así como pola ausencia de digresións e descricións rigorosas.

Cómpre facer unha distinción entre conto popular e conto literario. O primeiro forma parte, ao igual que as coplas populares, refráns, adiviñas…, do caudal cultural dun pobo. É anónimo e de transmisión oral, e precisamente por iso tende a sufrir modificacións e mesmo a presentar diferentes versións.

Canto á estrutura, temos que destacar o uso recorrente de fórmulas temporais e espaciais tópicas (especialmente no inicio e no final), paralelismos, repeticións…

Na Galiza rural o conto sempre tivo unha grande importancia e difusión, especialmente en determinados contextos, como os parladoiros de inverno ao pé da lareira ou na taberna, onde se mesturaban relatos de bandidos, meigas, trasnos, pantasmas, mouros e lobos, e onde non podían faltar referencias á Santa Compaña, que naquelas noites de inverno facía tremer de medo aos mozos máis afoutos das nosas aldeas cando voltaban á casa. Nestas xuntanzas era especialmente celebrada a presencia de determinados veciños que, debido á súa idade e experiencia, coñecían multitude de lendas e historias reais que eles mesmos, co seu enxeño e graza naturais, sabían enfeitar con elementos da súa invención e entoar do xeito máis acaído, demostrando posuír auténticos dotes literarios e escénicos.

Os contos populares contaron desde o séc. XVII con ilustrados e escritores que se encargaron da súa recollida. Os pioneiros foron Perrault en Francia (A bela adormecida, Carapuchiña vermella, Barba azul, O gato con botas, Cincenta…), Grim en Alemaña (Brancaneves, Hansel e Gretel…) e Andersen en Dinamarca (O patiño feo, o soldadiño de chumbo…). En Galiza non topamos coleccións de contos populares ata que, a finais do séc. XIX e comezos do XX, este labor é levado a cabo por escritores como Lugrís Freire, Anxo Vázquez Taboada, Laureano Prieto ou Lois Carré Alvarellos.

Polo que se refire ao conto literario, foi un xénero que tivo e ten un intenso cultivo na literatura galega. No Rexurdimento (séc. XIX) temos o primeiro precedente co Conto gallego de Rosalía, relato cargado de agulla no que a autora padronesa nos mostra o seu dominio das técnicas da literatura popular. Outros autores do século XIX que cultivaron o xénero foron Benito Losada, Carré Aldao, Lamas Carbajal…

Neira Vilas

Neira Vilas

Anxel Fole

Ánxel Fole

Alvaro Cunqueiro

Álvaro Cunqueiro

Manuel Lugrís Freire

Manuel Lugrís Freire

No séc. XX os escritores do Grupo Nós, e en xeral os autores do tempo das Irmandades da Fala, comezarán a acomodar a nosa literatura ás tendencias europeas do seu tempo, e lograrán que o conto, ao igual que o resto da narrativa, atinxa un lugar senlleiro nas nosas letras. Cabería salientar obras como O lobo da xente de Vicente Risco, Contos do camiño e da rúa de Otero Pedrayo, Contos de Nadal de Cotarelo Valledor, Retrincos de Castelao, Dos arquivos do trasno de Rafael Dieste, Contiños da terra de Manuel García Barros…

Coa Guerra Civil o conto literario, ao igual que o resto da literatura en galego, entra nun período de silencio que non racha até a década dos 50 coa edición de obras como: Entre a vendima e a castañeira de Otero Pedayo, Os biosbardos de Blanco Amor, A lus do candil de Ánxel Fole…

Os escritores do movemento chamado Nova Narrativa Galega comezarán a aplicar ao xénero novas tendencias experimentais, dando cabida nos seus relatos a influencias diversas como a do Nouveau Roman francés ou de narradores como Kafka e Faulkner. Os seus membros máis significativos son Méndez Ferrín, con obras como O crepúsculo e as formigas e Pércival e outras historias, Carlos Casares con Vento ferido e Neira Vilas con Xente no rodicio

Espazo aparte merece Álvaro Cunqueiro, que soubo misturar con mestría realidade e ficción, e que en contos como os recollidos en Os outros feirantes, soubo entender e reflectir como ninguén a esencia do conto popular galego.

Contos galegos
Contos
Contiños da terra
o patiño feo

Dúas mostras de conto popular

 Imos reproducir aquí dous curiosos relatos que recollemos no Caeiro, parroquia de Arcos de Furcos (Cuntis), nos que se pon de manifesto a vea humorística e enredante propia do xénero. A nós chegounos un relato moi simple e sen ningún tipo de elaboración, polo que tivemos que levar a cabo unha redacción propia e idear algúns personaxes, lugares e mesmo feitos, pois só se conservaba unha feble lembranza da anécdota central.

Juan de Juanes

 Xa hai moito tempo había un vello crego na parroquia de Troáns, no concello de Cuntis, máis coñecido pola súa mesquindade que polas súas calidades humanas. Era pola Coresma, e a caixa de caudais da reitoral estaba ateigada de cartos procedentes do cobro das bulas, que algunhas familias podentes pagaran para eludir a prohibición de comer carne.

Chegou un día en que o cura, a pesar da obsesión que tiña por contar os cartos todas as noites antes de deitarse, coidando que o diñeiro non estaba demasiado seguro na casa, resolveu que conviría levalo o antes posíbel para Compostela. O sancristán da parroquia, Bieito do Folgar, alertou ao señor cura da presencia na zona de Vea dun grupo de bandoleiros liderados por un sonado bandido asturiano coñecido como O Fabián. A pesar da insistencia de Bieito de levar o diñeiro nun coche de cabalos, o crego xulgou máis discreto e económico que un pequeno grupo de veciños os levasen a pé aquela mesma noite.

Seis homes saíron a iso da media noite. Dous deles eran da Hervés, un da Sobrada e o resto de San Ildefonso. O que levaba o fardo era un tal Xan García, un home honrado e íntegro, moi respectado en toda a bisbarra.

Despois dun bo percorrido, cando xa estaban chegando á Ramallosa, viron achegarse ao lonxe a dous homes de hábito, e pensaron que serían romeiros de regreso á súa terra. Cando chegaron a onda eles, o máis vello, un home de barba branca e un pouco rubio de cara, faloulles deste xeito:

-Boas noites, meus señores, desculpen que os interrompa pro importaríalles dicirme a onde se dirixen nunha noitiña tan fresca?

-Por suposto que non. Somos veciños da parroquia de Troáns, aló en Cuntis, e imos a Santiago por encarga do noso abade, a levar o diñeiro das bulas –respondeu Xan confiadamente.

-Home, pois precisamente eu son Carlos Bernal, cóengo do Bispado de Santiago, e este home que me acompaña é persoa de confianza da nosa institución. O propio bispo mandou que viñésemos ao seu encontro e que nós mesmos levásemos, como é costume, eses cartiños tan precisos para a causa cristiá.

Ao escoitar Xan ao bondadoso vello non dubidou un instante.

-Tomen, pois, señores os cartos que máis seguros estarán nas súas mans, e ademais así aforraremos un bo treito de camiño. Mais supoño que me darán vostedes algún tipo de recibo, pois o noso crego é home moi severo para estas cousas das contas.

-Non faltaría máis – dixo o tal Bernal- Por certo, sabe algún de vostedes ler?

-Non, señor.

-Cada ves millor -respondeu Bernal de xeito pícaro -E como se chama vostede? – dixo, collendo un papel e facendo nel un apuntamento.

-Chámome Xan García. Son home de moita sona na miña terra, como tamén o foi  meu pai e mais meu avó, que tamén levaban o mesmo nome. Saiba que aló en Troáns pode contar comigo para todo aquilo que precise…

Xan colleu a nota e regresou camiño de Troáns coa satisfacción do deber cumprido. Ao chegar á reitoral e contarllo todo ao abade, este,  encarnado de ira, púxose a berrar como se toleara.

-Que fixeches, papán? Se eu non tiña avisado a ninguén en Santiago de que iades aló! Déixame acó ese recibo!

O crego caeu ao chan esvaecido cando leu o papel, que dicía: “Juan de Juanes, de la parroquia de Troanes, dió el dinero de las bulas a dos malandranes.”

Juan de juanes

O reparto das troitas

 Isto sucedeu haberá uns setenta anos na aldea cuntiense de Vilar de Mato. Aló vivían dous curmáns, Eladio e Emilio, que a pesar de que eran moi distintos e de que sempre andaban a rifar, estaban sempre xuntos como se fosen uña e carne. O Eladio era o máis vello dos dous e, aínda que non era ben listo, tiña habilidades innatas para a arte da pesca.

Foi o caso que un día Emilio propúxolle ao seu parente ir botar unhas canadas ao Comeixe, e acordaron repartir a pesca a partes iguais ao final da xornada. Tal como era de esperar Eladio colleu moitas máis pezas que o seu curmán.

 Pero un trato é un trato. Para facer o reparto apuntouse axiña Emilio, que fora un par de anos á escola e sabía algo de cálculos.

-Unha pra min, outra pra ti e outra pra min… –contaba o máis novo en voz alta.

-Unha pra min, outra pra ti e outra pra min; unha pra min, outra pra ti e outra pra min…

E así até partillar coa súa peculiar pillaría un total de cincuenta e oito peixes. Ao rematar, mirando Eladio para un e outro monte de troitas, e ficando pampo ao ver que a parte do seu curmán avultaba ao menos o dobre da súa, dixo abraiado:

-Manda carallo, Milio!, se non chas vise contar pensaba que me enghanabas.

o reparto das troitas

Bibliografía:

CARVALHO CALERO, Ricardo, Historia da literatura galega contemporánea, ed. Galaxia (Vigo, 1975).

Fontes orais: Xoán Touriño Ferro

Ilustracións dos contos: Isidro Cortizo del Río

 

Marcos Seixo Pastor

Marcos Seixo Pastor

Profesor de Galego

Chámome Marcos Seixo. Aínda que a miña chegada ao mundo tivo lugar en 1959 na rúa de San Marcos en Lugo, na casa da miña avoa, fun concibido e criado en Navia de Suarna, onde pasei unha feliz infancia e a onde regreso cando menos dúas ou tres veces ao ano. Por mor da profesión do meu pai, estivemos vivindo en distintos concellos. Asentámonos finalmente en Cuntis (Pontevedra), onde vivo a día de hoxe na aldea de Castrolandín.

Fixen estudos de Filoloxía en Compostela e os últimos 16 anos fun profesor do IES Valle Inclán de Pontevedra, até a miña “xubilación forzosa por incapacidade” no ano 2016. Neste instituto coñecín aos compañeiros do grupo de teatro Argallada, algúns deles impulsores do blog devellabella, no que ando a colaborar con algún traballo.

A miña vida na actualidade segue a ser bastante activa, pois podo dedicar o tempo ás miñas moitas afeccións, entre elas escribir. Alén diso tamén son afeccionado á música tradicional, ás motos, sobre todo ás clásicas, a coidar as viñas, e tamén a nadar, podendo ser, no río de Navia

Blog

Fernández del Riego no río do tempo

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥