Na conversa con Caqui, vai debullando recordos de toda a súa vida, dedicada ao mundo do papel, dos libros e do entroido. “Entendo que non triunfe o libro electrónico, o cheiro a papel é inesquecible. Ese cariño de pasar a folla e coidar o libro, incluso o libro de texto, sempre vai estar presente, é inigualable.”

“Meu irmán, un sobriño e eu, e nalgunha ocasión meu fillo, vestiamonos de Reis, para min, a mellor festa do ano. A cantidade de nenos que se achegaban a nós, eso é impagable. Recordo un que nos protestou porque os xoguetes lle chegaran sen pilas. Son recordos imperecedeiros.”

Como outras anécdotas que acompañaron aquel escaparate vivo. “Un día, unha editorial mandounos unha cámara de fotos para sortear. Puxémola no escaparate e roubárona. Decidimos poñer un cartel: Prégase á persoa que levou a máquina de fotos, devólvaa ou veña coller o resto. Durante un ano, todos os luns poñiamos un letreiro alusivo ao roubo da cámara, como os romanos con Asterix: confesa, fuches ti quen roubou a cámara. Ese tinglado durou un ano.”

Con esa mesma filosofía de emprego do humor, a libraría Viñas traspasou o seu umbral e fixo bandeira do coidado do xardín da rúa diante do negocio, ou máis ben fixo ovella. Como non recordar a ovella que reivindicaba con distintos carteis que non se pisara o cespede.

“O día 1 de abril, celebrábase en Galicia o día dos santos inocentes, o día dos enganos. Co propietario da cafetería Bethoven, que estaba fronte a nós, unha noite montamos un tendal con roupa vella. Así naceu a defensa do xardín, co primeiro letreiro que poñía “ Non pase por aquí, coño!”. Houbo a quen lle sentou mal, e destrozaban o que poñiamos, incluso cando os viamos, e houbo outros veciños que nos apoiaron. Así naceu a ovelliña, co letreiro tan coñecido: “Os animaliños pasan, as persoas non”. Esto durou un ano, e no entroido puxemos un loro que nos roubaron e tivemos que facer outro, para queimalo. Con isto rematou a reivindicación do xardín.”

Podemos dicir que toda a túa vida está dedicada a docencia. Porque escolles esta profesión?

Nun principio pensei en facer Dereito, pero tamén me gustaba a literatura e a historia, e non sabería moi ben que me levou a escoller Filoloxía, que te levaba directamente á educación. E así, comecei a traballar no que antes era a Escola de Mestría, cando xa tiña fillos.

 Algún profesor ou profesora que recordes especialmente da túa etapa de estudante?

Daquela había no Instituto profesores moi emblemáticos, como o señor Noya, que era unha persoa marabillosa ou don Mariano, don Augusto (todos eran don), ou Carmiña Bugallo. E tiven moi bos profesores de Matemáticas.

Empezaches a traballar de moi nova e tamén tiveches os fillos moi nova. Cando casaches entón?

Moi nova, con 23 anos, e os fillos tívenos todos seguidos, o primeiro aos dous anos de comezar a traballar. Catro fillos en catro anos. Daquela era distinto de agora.

 E logo, deixas o mundo da educación e entras de cheo na política. Como foi esa decisión?

Entrei na política un pouco por casualidade. Estaba de directora no Instituto e un compañeiro meu que era do BNG ofreceume ir na lista das municipais, cousa que eu en principio rexeitei, e acabei aceptando ir nun posto baixo. Fun de número 4 convencida de que non ía saír, xa que daquela o BNG so tiña a un, a Miguel Anxo, e mira ti, acabei de concelleira, entramos catro. E é como un círculo, líaste e acabei máis metida.

Que persoa ou persoas sinalarías, do teu paso por esa vida política da que fuches parte tan activa, que consideres que foi máis relevante ou te marcou máis?

Hai unha personalidade que a min me parece que foi dos políticos máis importantes e mellores que houbo no país, que foi Xosé Manuel Beiras. A súa personalidade é irrepetible. E tamén hai outra persoa que me gustaba moito como era, Alfredo Suárez Canal. Creo que na política o máis importante é ser boa persoa, podes ser moi traballador, pero se non es boa persoa, a min non me vale.

 Dúas maneiras diferentes de facer política, no plano de país e no plano municipal. Con cal quedarías?

Coa local, sen dúbida. Pero a miña experiencia a nivel galego tamén é boa. Estou contenta de ter sido deputada, da época que vivín; creo que foi moi boa época, tanto para min coma para a política. Había outro clima, outras formas, que fixeron que eu estivera a gusto. Pero ao final xa estaba un pouco cansa, necesitaba desconectar, e deixeino e volvín á docencia.

 Custouche a volta a docencia? Aínda que levaras tempo na profesión, o certo é que é un cambio de escenario.

A verdade que non me custou nada, porque é algo que sempre me gustou,  e no instituto había bo ambiente. Recicleime antes de reincorporarme, cheguei alí e parecía que non pasara o tempo, que estivera o día anterior. Tamén creo que agora cambiou moito o ensino. A relación que tiñamos entre os compañeiros era moi boa, o centro era como a túa segunda casa; pasabamos horas charlando despois das clases, chegabamos antes á sala de profesores para conversar. Eu creo que o feito de meter os ordenadores na sala de profesores cambiou a dinámica, porque todo o mundo chegaba ao ordenador a facer as cousas, e perdeuse a relación, ese ambiente máis social. É certo que cambiaron máis cousas, como na sociedade.

E nesta cidade, da que te sentes e es parte, como ves os cambios que se produciron nos últimos anos?

A min sempre me gustou a cidade, non só o bonita que é, a ubicación, o entorno, o clima, todo me gusta de Pontevedra. E nos últimos anos converteuse nunha cidade máis acolledora e ben coidada.

 Agora que formas parte deste grupo que conformamos as persoas xubiladas, botas algo en falta do que ocupou a túa traxectoria profesional, do ensino ou da política?

A verdade é que non, estou moi tranquila, teño o que poderíamos dicir unha xubilación vaga. Non teño ganas nin de facer inglés, nin nada diso. O único que fago de xeito sistemático é aquagym, que me encanta, pero nada máis. Teño un terreo pero traballo pouco nel. O que me gusta é charlar coas amigas, teño varios grupos, que vou alternando, e leo, paseo e vexo televisión. E alégrome moito de non estar nestes momentos nin no ensino nin na política. Todo cambiou moito, e neste último ano de pandemia, no ensino debeu ser un horror, polos medos e o estrés, iso sen contar co exceso de burocratización no que se converteu nos últimos tempos. E na política tampouco me apetece nada, prefiro vela desde fóra. Procuro pasar un pouco do ruído, os medios de comunicación dan medo e cústame comprender a sociedade, preocúpame.

En devellabella andamos a darlle voltas ás propostas que se fan desde o concello ou outras administracións para o tempo de lecer que temos as persoas xubiladas, aínda que a túa sexa unha xubilación máis vaga, coma dis, botas en falta algunha iniciativa?

É certo que teño amigas que comentan que en Pontevedra non hai propostas de actividades, como hai en Poio, e si que creo que hai demanda de actividades para xente xubilada, demanda que non está cuberta.

 Ocupas entón o tempo de xeito máis acaído. Por exemplo coa lectura. Que estás lendo ou que che gustou dos últimos libros que tiveches entre mans?

Non penses que leo tanto, aínda que me gusta moito, pero é que non me dá tempo a nada.  Leo mesturado, pero ultimamente  gustoume e paréceme interesante, “A viaxe xeométrica de Domingo Fontán” de Alberto Fortes sobre o poliédrico que era este personaxe, do que descoñecemos moitas das súas facetas, todas interesantísimas. E “As mulleres da casa da Bouça”, de Adela Figueroa, unha novela sobre a represión sobre as mulleres. Tamén me gustou moito “El infinito en un junco” de Isabel Vallejo, que é a historia dos libros partindo da biblioteca de Alejandría.

Nesta época que estamos a vivir, tan impensable hai nada, cunha pandemia só vislumbrada desde a ciencia ficción, como viviches o confinamento, e que pensas do que nos agarda?

O feito de vivir nunha casa con terreo, permitiunos pasar o confinamento dun xeito bastante bo, en comparación coas circunstancias que rodearon a moita xente. Non podiamos vir a Pontevedra, pero non o botei en falta, vivimos ben. Non observamos como nas cidades esa sensación de época postnuclear; é certo que outras xeracións viviron épocas terribles, como os nosos pais, pero isto foi un golpe moi importante que aínda estamos a pagar. A xente anda con medo, non quere relacionarse, hai un cambio importante nas relacións, porque foi algo impensable, medio mundo sen poder saír da casa, é como de ciencia ficción. E ese pensamento que se transmitía de que iamos saír mellor, foi mentira, saímos peor, menos solidarios, máis individualistas, afectounos para mal. A sociedade quedou moi tocada, e individualmente, quen máis e quen menos, tamén.

 Despois desta reflexión, como ves o futuro?

A pesares de todo, non son moi pesimista. Vexo un futuro incerto, en ocasións negro, as veces gris, pero incerto, que se vai a haber un apagón, se non vai a haber subministros…parece que estás volvendo 50 anos atrás. Non sei se é algo orquestrado coa finalidade de sementar o caos, e na política tampouco encontro grandes políticos que teñan peso e a mirada posta a longo prazo, todo é o curtopracismo, o mañá, e non se fai nada para pasado mañá. Sería necesaria xente que primara o acordo sobre o futuro por encima de todo.

 Algún soño que teñas pendente, algo que quixeras facer de nova e tes aí latente sen cumprir?

Teríame gustado ser pianista, pero son un desastre para a música, desde nova encantábame ver a xente tocando o piano, pero sempre souben que é iso, só un soño.

Moitas grazas Salomé, polos teus outros soños, os que te levaron á docencia e á política, para facer das futuras xeracións e do país un mundo mellor.