HAI RISCO? por Benito Andrade
HAI RISCO? A situación de Galicia fronte aos riscos incrementados polo cambio climático.
O pasado domingo 24 de novembro a borrasca Berta cruzou Galicia deixando precipitacións de grande intensidade nun curto período de tempo que fixeron que o Río Lérez en Pontevedra se desbordara e se inundara a zona adxacente provocando unha serie de danos materiais. Os pontevedreses sabemos tamén que precipitacións intensas coincidindo coa preamar implica a inundación do tramo máis baixo da autovía de Marín a Pontevedra. Que pasará cando a auga entre na factoría de ENCE? Existe algún plan para afrontar esta continxencia ou algunha actuación correctora para tentar evitala? Non, ningunha.
A ninguén cabal se lle ocorre xa negar os efectos da emerxencia climática, alguén non se ten dado conta de que as temperaturas medias anuais ascenden ano tras ano? de que os fenómenos meteorolóxicos extremos son cada vez máis frecuentes e máis intensos? de que, a medida que se rexistra con maior precisión, máis claro se ve que o nivel do mar ascende incluso por riba das previsións coas que se traballaba cando se celebrou o Cumio de París? É evidente que as zonas inundables do noso litoral sufriran os efectos desta subida con consecuencias imprevisibles pero que poden chegar a ser dunha grande gravidade.
A autovía de Marín a Pontevedra inúndase cada vez con maior frecuencia. Que pasará cando as aguas da Ría de Pontevedra cheguen ao interior do complexo de ENCE?
As Corbaceiras inundadas (Javier Cervera Mercadillo) 28.10.23
O entorno da Rúa Fernando Olmedo, de Pontevedra, inúndase con precipitacións intensas como no caso das recentes asociadas á borrasca Berta provocando danos materiais e risco para os bens e a saúde.
Pero, neste sentido, non so non existe ningunha previsión de dano, ao contrario, a Xunta de Galicia, para evadirse de cumprir coa lei estatal que establece medidas de protección no eido litoral, a lei de cambio climático, que obriga a separar estruturas construtivas das zonas máis próximas ao litoral e con maior risco, risco que aumenta coa intensificación da emerxencia climática a medida que aumentan as emisións de gases de invernadoiro, elaborou a súa propia “lei de ordenación do litoral de Galicia”. Núñez Feijoo dixo no seu momento que coa lei de cambio climático “ponse en risco a máis de 100 empresas, 3.000 empregos, 80 concellos e 5.000 edificacións”. En realidade, é a denominada lei de ordenación do litoral de Galicia a que, negándoo, estende o risco climático sobre as empresas, construcións, edificacións e cidadáns; é máis, esta lei autonómica contempla aínda o establecemento en zona de risco de 300 establecementos turísticos. Toda unha estratexia de prevención! E xa se pode un imaxinar cales serán as consecuencias.
Pero, cal constitúe o maior risco de catástrofe ambiental e humanitaria que nos ameaza? O pasado 24 de novembro, un pouco antes da chegada das precipitacións que deixou Berta, con ventos de significativa intensidade, un lume forestal se estaba a producir no concello de Arbo; en tres horas arderon 120.000 metros cadrados e non podemos saber o que tería pasado si non chegaran as chuvias á última hora da tarde e se mantivera o vento. En xullo de 2016, nesa mesma zona, un forte incendio queimou máis de 1.500 hectáreas, 15 millóns de metros cadrados, e obrigou a desaloxar a moitos cidadáns das súas casas.
As especies pirófitas, como o eucalipto, están asociadas á maioría dos incendios forestais como o que asolou 1.500 hectáreas na zona de Arbo en 2016.
A aldea de As Rozadas, no concello de Arbo, ficou rodeada polo lume no gran incendio de 2016.
A elevación de temperaturas e a intensificación de fenómenos meteorolóxicos adversos, está a facer que as condicións favorables para os incendios forestais tamén se intensifiquen e se fagan máis frecuentes, producíndose mesmo fora das estacións nas que “tradicionalmente” ocorrían. Os famosos 30-30-30 (trinta graos de temperatura, ventos de 30 Qm/h e humidades relativas do 30%) considéranse as condicións que converten aos montes en hipercombustibles e son cada vez máis frecuentes, un incendio con estas condicións resulta moi difícil de combater polos servizos de extinción e é probable que se converta nun gran incendio, de máis de 500 hectáreas, ou incluso nun megaincendio, de máis de 10.000; como ocorreu no Courel en xullo de 2022, cando arderon máis de 13.000 hectáreas no maior incendio documentado en Galicia, ou ese mesmo ano en Carballeda de Valdeorras, onde arderon máis de 12.000. Daquela, o entón Conselleiro do Medio Rural, José González, asegurou que se trataba de de fogos cun “comportamento que nunca se vira” e que “quedan fóra de capacidade de extinción”. Xa que logo, fronte a estes incendios catastróficos, non cabe so con reforzar os servizos de extinción, algo no que hai moito que mellorar, débese mitigar o poder catastrófico destes megaincendios. Un feito resulta evidente, hai que xestionar a cantidade e calidade do combustible que arde; procedería unha política forestal que favorecera a conservación dos sistemas naturais ou ecoloxicamente próximos aos naturais en vez de promover os monocultivos de especies pirófitas coma o eucalipto ou o piñeiro.
A aldea de Vilar do Courel destruída no megaincendio de xullo de 2022.
Imaxe do Programa europeo Copernicus amosando a extenxión do megaincendio do Courel de 2022.
Tendo visitado coma voluntario na recuperación os terreos queimados no incendio do Courel, ficoume claro que o incendio tíñase expandido en boa medida a favor de cultivos de piñeiro, que proporcionaron o combustible para que o lume se expandira a grande velocidade acosando aldeas e poñendo en perigo aos seus habitantes. A superficie ocupada polo eucalipto ten medrado sen control dende os anos 90, de tal modo que cando recentemente se coñeceron os primeiros datos, aínda pouco fiables, do denominado Inventario Forestal Continuo de Galicia, descubriuse que ocupaba máis de 410.000 hectáreas.
Cal e a planificación do combustible que realiza a Administración galega? De acordo co Plan Forestal Galego actualizado no 2021 favorécese e subvenciónase o incremento de superficie ocupada por piñeiros e así so no 2022 plantáronse 4.832 hectáreas. O Plan indica que non aumentará a superficie ocupada polo eucalipto pero sen embargo, compróbase que esta non para de incrementarse a pesar do que indica o Plan Forestal e incluso existindo unha Moratoria que termina a finais do 2025. En definitiva a política forestal da Xunta de Galicia, incrementa de forma dramática o risco de catástrofe.
Pero non é solo o que ocorre entorno a un incendio polo efecto devastador do lume, non é infrecuente que tras os incendios se produzan precipitacións torrenciais, que tamén fanse máis torrenciais a medida que progresa a emerxencia climática, estas precipitacións sobre os solos queimados, que se fan máis impermeables, provoca erosión e perda dun recurso irrecuperable o solo, pero tamén se impide a infiltración co que as augas circulan superficialmente provocando riadas con grande potencial devastador e que poden destruír estruturas, como ocorreu en Xeve no ano 2006. Ao chegar ao mar, estes sedimentos arrastrados deposítanse e provocan danos nas rías acabando coa produción marisqueira como xa ocorreu na Ría de Muros no 2005 ou na de Pontevedra no 2006.
A Terra Cha é unha das zonas con maior risco de inundación de Galicia.
Estanse a adoptar medidas de prevención para evitar as catástrofes que con seguridade se van producir sen que pase moito tempo? Ao contrario, lonxe de procurar unha situación segura, a Administración responsable de garantir esta seguridade está máis preocupada por atender outros intereses incluso coa consciencia do perigo que existe para os cidadáns e para a economía do país.
Benito Andrade
Profesor de Bioloxía
Son Benito Andrade, nacín en Salcedo, moi cerca de Pontevedra, no 59.
Cando terminei o bacharelato tiña decidido estudar Filoloxía Hispánica pero no último momento matriculeime en Bioloxía, coa ilusión de poder estudar o medio mariño.
Pero non, non era ese o meu camiño, acabei dando clases de Bioloxía en varios centros de Galicia, o último o IES Valle Inclán de Pontevedra.
Pero non perdín de vista o mar, como afección, como desfrute e como compromiso, na Asociación Pola Defensa da Ría, defendendo dentro das miñas posibilidades a saúde dos ecosistemas da Ría de Pontevedra.
Tamén quixen acercarme aos mares do pasado, estudando uns bichiños ben fermosos dos mares do Xurásico de bacía portuguesa desta época, anos recollendo e estudando braquiópodos mesozoicos fixeron que lles teña un grande cariño a estes amiguiños de pedra, unha compañía que quero seguir buscando.
O tempo é unha fera destrutiva que pasa case sempre moi rápido, pasan os meses, os cursos, os anos e chegou o momento de deixar de traballar no instituto.
Somos maiores dende logo pero agora libres para poder dedicarnos ás cousas que consideramos importantes, como este blogue de maiores e para maiores feito entre amigos xubiletas.
máis artigos
♥♥♥ síguenos ♥♥♥
