A Peneda Cabezuda luguesa por Anxo González Guerra

A Peneda Cabezuda luguesa por Anxo González Guerra

A Peneda Cabezuda luguesa

Agora que vén o bo tempo podemos aproveitar para visitar lugares descoñecidos da Nosa Terra. Hoxe propóñolles aos seareiros de De vella a bella este lugar esquecido do meu Carballedo nativo.

Na N-540 saímos de Chantada cara a Ourense e antes de chegar á rotonda da autovía A-56 collemos á esquerda por unha pista e axiña atopamos a Peneda, que está sinalizada no Google Maps.

A Peneda Cabezuda está no Monte da Serra, na estrema entre as parroquias de Milleirós e Pradeda (Carballedo), Pereira e Vilaúxe (Chantada); non é monte común, son eidos particulares. Conta o meu tío Paco que de neno ía coas vacas para alí, xuntábanse os do Barrio de Puga (Pradeda), Xedive (Pereira), Peago (Milleirós), deixábanas pacendo e  non miraban para elas ata a hora de recollelas.

peneda cabezuda
A Peneda Cabezuda
detalle da cabeza
Detalle da cabeza

O nome de “Peneda Cabezuda” débese a que se pode enxergar o perfil dunha cabeza humana (muller?) deitada boca arriba, se se mira desde determinadas posicións, por exemplo poñéndose ao norte da pedra. Á miña nai contáballe a súa avoa que hai moito tempo viña unha moura fiando na roca, pousou o vulto que traía na cabeza (a parte da peneda máis alta), deitouse a descansar e alí quedou petrificada. Na Wikipedia en galego dise que na década de 1940 os soldados poñían a bandeira de España nos sitios altos ou importantes, e a Peneda Cabezuda era un deles. Cando me tocou “servir” en Regulares de Ceuta vin “La Mujer Muerta”, aquela peneda é ben máis grande que a nosa, pero está mellor perfilada a cara da galega, que para min é “máis riquiña”. Cando se me facían duras as gardas miraba para “La Mujer…” que me lembraba a “Cabezuda” e “morriña fóra”.

En Galicia Encantada recóllese que alí estiveron os mouros, andaban por debaixo da terra, deixaron as marcas nas penedas e chamábanse Zacocho, Tucho e Cachote. E tamén se podía atopar ouro se se ía con pata de cabra ou roda de carro. No blog dos Parentes (gandeiros) dise que está a carón da Pedra da Marrá, unha peneda cortada na que se pode meter unha persoa polo medio dela, cousa que lles daba moito xogo aos cativos que gardaban o gando.

Outro valor engadido destas penedas son os petróglifos, descubertos por Roi Fernández, catalogados por Begoña González e dados a coñecer por Televinte Chantada: coviñas, cazoletas, elipses. Ademais, desde estas penedas vese moita larganza cara ás terras de Chantada, Lemos e Ourense, por iso figura como miradoiro na web do Concello de Carballedo.

A Peneda da Marrá e detrás a Peneda Cabezuda
A Peneda da da Marrá e detrás a Peneda Cabezuda
A Peneda da Marrá
Peneda da Marrá

Esta visita á Cabezuda é un bo momento para lembrarmos o mito da “moura” galega, algo que os investigadores pontevedreses Rafael Quintía e Buenaventura Aparicio consideran que debía ser obrigatorio nas escolas, porque así é como entendían o mundo os nosos devanceiros. O mesmo podemos facer coas lendas dos mouros relacionadas coa procura do ouro. Alí buscaremos os petróglifos, a Peneda da Marrá e sentaremos nunha pedra para degustar a paisaxe desta Galiza central. Sentaremos nunha pedra porque non hai ningún banco nin sinal, nada, só a natureza. Tampouco hai aglomeracións de turistas. Case mellor así.

Paisaxe desde a Peneda cabezuda
Paisaxe desde a Peneda Cabezuda

E desde alí podemos continuar cara á ribeira do Sil, a do Miño, o Románico da Ribeira Sacra, Ourense… que está moi ben situada esta pedra. Mesmo xantar na Barrela ou en Castro de Carballedo, que se come moi ben.

Boa viaxe e bo proveito, amiguiñes!

Anxo González Guerra

Anxo González Guerra

Profesor de Galego

Son Anxo González Guerra. Crieme entre Trasar de Carballo e a Cervela, lugares da montaña luguesa. No Seminario tiven de profesor ao mestre das etimoloxías Nicandro Ares, no Instituto a Alonso Montero, no Colexio Universitario a Anxo Tarrío e na Facultade de Filoloxía a Carvalho Calero. Terán algo que ver en que sexa un dos integrantes da 1ª promoción de Galego-Portugués?

De xaneiro de 1980 a abril de 2015 fun profesor de Lingua Galega e Literatura no IES Sánchez Cantón onde tiven alumnos e alumnas marabillosos. Desde 2005 Vitoria Ogando e mais eu fomos poñendo materiais na Internet: ogalego.eu. E seguimos de xubilados.

Alá na miña terra da infancia aos xubilados dáselles por traballar unha ribeira ou un morteiro. A min dáseme por cousas de lingua e literatura, alí onde queiran escoitarme. A cabeza non para, non convén estar ocioso.

Lembranzas das mestras da infancia

O vello cárcere de Lugo e a memoria

Felices Peregrinas

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

A Marquesiña de Castelao por Ghislaine Gourlaouen

A Marquesiña de Castelao por Ghislaine Gourlaouen

por Ghislaine Gourlaouen

Chámanlle a “Marquesiña” e os seus peíños endexamáis se calzaron.

 Vai á fonte, depelica patacas e chámanlle a “Marquesiña”.

 Non foi á escola por non ter chambra que pór, e chámanlle a “Marquesiña”.

 Non probóu máis lambetadas que unha pedra de zucre, e chámanlle a “Marquesiña”.

 A súa nai é tan probe que traballa de xornaleira na casa do Marqués.

 ¡E aínda lle chaman a “Marquesiña”!

Ghislaine Gourlaouen

Ghislaine Gourlaouen

Profesora de Francés

Nací en noviembre de 1957 en Douarnenez, una villa costera del “Finistère” bretón. Soy la última de una familia de cuatro hermanos. Viví en varias ciudades en Bretaña: Quimper, Brest y Rennes, donde me licencié en español.

Llegué a Pontevedra como lectora de francés y me quedé trabajando en varias academias de enseñanza. Aquí me licencié, esta vez en filología románica en la USC.

Trabajé en la UNED, la Escuela Naval y finalmente en la Escola Oficial de Idiomas de Pontevedra después de aprobar las oposiciones.

Ahora, recién jubilada, me dedico a todas las actividades que no podía realizar antes por falta de tiempo: música, dibujo, pintura, lectura, deporte,…

Para mí, la jubilación es sobre todo eso: un espacio de libertad y de encuentros. De hecho, Ana fue el nexo entre la EOI y este blog de vella a bella!

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

Veritas por José Luis Vázquez

Veritas por José Luis Vázquez

En la mitología griega, antes que Gea (la vida) y que Eros (el amor), hubo el Caos.

Lo primero que existió fue Caos: madre y abuela de la noche y el día y de la oscuridad y la claridad. Es a partir de Caos que surgen los primeros dioses.

Caos tuvo dos hijos: Erebo (el Infierno) y Nix (la Noche).

Nix engendró a Elpis, diosa de la Esperanza. Los romanos la llamaron Spes: “La esperanza es lo último que muere”.

Los griegos eran demasiado terrenales, incluso sus dioses eran casi humanos. Tenían los mismos vicios y defectos que cualquier mortal.

La misma Esperanza era engañosa e ilusoria.

El caos surge del vacío. Aquí estamos: con el caos apoderándose de la Tierra. Tras décadas atravesando un desierto infinito de nuevas ideas, solo penetrado por avances técnicos, cada vez más rápidos, cada vez más inauditos, inmunes a consideraciones morales, los patronos de esos avances de lo artificial, aliados con los oligarcas de la comunicación y las grandes corporaciones financieras nos han traído el caos y con él a Erebo, el dios del mal.

Black Rock, empresa fundada en 1988, en New York, gestionada por Larry Fink,  controla activos por valor del 7,7% del PIB mundial. Opera con clientes de cien países y acaba de comprar los puertos de Panamá a la china Hutchison Holdings, tal y como Trump sugirió.

Rupert Murdoch controla The Times, The Wall Street Journal y Fox News. Es un habitual propagador de los bulos y “las gracias” de Trump.

Jeff Bezos el dueño de Amazon (distribución de productos y factoría de películas) y The Washington Post, durante las elecciones americanas dio instrucciones a sus periodistas para que no apoyasen a Kamala Harris y, una vez ganó Trump, despidió a su jefe editorial y pidió el apoyo para las políticas trumpistas.

Elon Musk,  dueño de Tesla, Neurolink, Space X, Starlink y la red social X (antes Twitter), entre otras, el hombre más rico del mundo, es asesor de Trump, controla la Administración americana, incluida la NASA, y acaba de declarar: “La debilidad fundamental de la civilización occidental es la empatía”.

Mark Zuckerberg,  dueño de Meta (Facebook, Instagram, WhatsApp, Threads y Messenger Live), eliminó los verificadores de datos de sus redes, tal y como antes hizo Elon Musk, alineándose con el trumpismo, después de pagarle a Trump 25 millones de dólares por cerrarle su cuenta tras el asalto al Capitolio.

Ruper Murdoch
Mark zuckeberg
Larry Fink
Elon Musk
Jeff Bezos

Caos y confusión para un nuevo neofascismo. Mandan los que controlan el capital, la información y la innovación.

Una contradicción más real que nunca antes: todos tenemos una enorme información a nuestra disposición, en una dimensión que Leonardo da Vinci fue incapaz de soñar. Disponemos para ello de toda una panoplia de instrumentos y artefactos: smartphones, portátiles, tabletas, relojes, gafas, televisores, robots, visores, libros electrónicos… y, curiosamente, también tenemos el mayor número de ignorantes: se cuentan por miles de millones en todo el mundo En este caso, nuestros ignorantes, además, carecen de entusiasmo por aprender, se regodean, como los cerdos en la mierda, en sus carencias, en su miopía.

¿Cómo es eso posible?

Erebo es astuto y malvado por definición. Puede engañar a cualquiera y pasar por la universidad ya no nos hace inmunes al engaño.

Su poder es enorme y perverso. No necesita enmascarar sus discursos en nombre del bienestar de la humanidad y la convivencia de los pueblos. Se permite hablar y amenazar con crudeza y descaro.

Puede aparentar ser Elon Musk o Jeff Bezos, Donald Trump o Putin, Netanyahu o Milei. Puede disfrazarse de cualquier cosa. Y, lo curioso, lo alarmante y lo caótico es que millones de personas en todo el mundo le aplauden, le jalean y le votan, si se lo pide.

La mayoría de las veces las únicas armas de Erebo son el bulo y la mentira.

Bulo, según la RAE, puede venir de la palabra bul, en idioma caló (el de los gitanos), que significa porquería.

Erebo articula falsedades de una manera deliberada, haciéndolas pasar por información y sabiendo que los ignorantes serán incapaces de descubrir la patraña y contribuirán a su propagación. En ocasiones -sintomático de la confianza con la que actúa-, no será necesario que invente ningún bulo, es suficiente con que repita una mentira muchas veces, los ignorantes harán el resto.

Cuando los bulos y las mentiras no son suficientes, mata sin reparos ni peros. Ahí está el paradigmático caso de Gaza: Erebo, utilizando el disfraz de Netanyahu, engaña a los bobos de Hamás, haciendo como que no los ve y que no sabe y les permite cometer un crimen abominable: matar y secuestrar indiscriminadamente dentro de Israel. Ya está tirado el anzuelo. La excusa perfecta. A partir de aquí se desata Erebo y trae el infierno a la tierra: en Gaza, Líbano, Yemen, Cisjordania y Siria. Miles de muertos. Un genocidio. Ante todos, defecando sobre las resoluciones de la ONU, amenazando al Tribunal Penal de la Haya, castigando a Sudáfrica por levantar la voz y, para terminar de completar su horror, anunciando que, sobre la tierra con miles de muertos levantará un resort para uso y disfrute de los ignorantes.

Si las armas y los bulos no alcanzan los propósitos de Erebo, entonces se cambia el relato, incluyendo la caracterización de sus personajes. Parece muy burdo hacer algo así a ojos vista, pero funciona. Las redes sociales son el arma más poderosa diseñada por Erebo para destruir la mente. Puede hacer ver lo blanco negro. Puede hacer dudar y confundir sobre cualquier cosa. Por ejemplo: Putin puede pasar de dictador a amigo, de agresor a agredido y de enemigo a aliado. A partir de ahí se construye otro relato: Zelenski es un dictador al que no han elegido los ucranianos y que decidió invadir la pacífica Rusia para quedarse con sus minerales, tierras raras, el petróleo y el gas. Zelenski es un asesino que no quiere la paz, aunque el pacífico Putin sea capaz de cualquier cosa para lograrla.

La mayoría silenciosa, cada vez más miedosa y acobardada ante la oleada de ignorantes, incapaz de reaccionar, continúa su travesía en el vacío, en el caos, viendo pasar por delante las redes sociales, la inteligencia artificial, la robótica y la computación cuántica. Ya va siendo hora de que despabile y que, volviendo a los griegos, demuestre que no forma parte de la masa de ignorantes, recuerde que tras Caos llegó Gea (vida) e inmediatamente Eros (amor).

La esperanza es hija del caos y cuando Erebo sea desenmascarado, desnudado, puesto en evidencia, destruido y muerto, ella, la esperanza, será lo que nos quede.

Para ello, esa mayoría silenciosa, necesita poner el foco en la vida y en el amor. En la verdad y en la empatía. En la solidaridad y en el goce.

La fuerza de choque, la energía y la vanguardia de los ignorantes son jóvenes, algunos incluso muy jóvenes. Necesitamos ganarlos para el futuro de Gea y Eros. Hemos de volcarnos con su educación, educarlos para ser libres, para pensar por sí mismos, para que valoren más la amistad que la competición, para que aprecien tanto el arte como la tecnología, para no tener amos.

Y los demás, aquellos que no somos jóvenes ni queremos ser ignorantes, debemos escapar del caos, destruirlo. Necesitamos volver al encuentro del otro, a mirar a los ojos a los nuestros, a sonreírles, a cogernos de la mano, a bailar y a caminar juntos. La tecnología debemos ponerla a nuestro servicio, para nuestro provecho, escapando de la sumisión y la adicción. Debemos buscar puntos de encuentro y no fijarnos en la paja que nos separa. Dialogar y acordar. Hablar y hablar, cruzándonos la mirada.

Hemos de levantar la vista del artefacto, mirar al horizonte y avanzar unidos para salir al encuentro de Gea y Eros, destruyendo bulos y mentiras a nuestro paso. El relato le pertenece a Alétheia, llamada Veritas por los romanos, nuestra diosa.

 3 de marzo del 2.025

Jose Luis Vázquez

Jose Luis Vázquez

Escritor

Estudió Ciencias Económicas en la Universidad Central de Barcelona y cursó un máster en Dirección de Marketing en EADA.

Ha trabajado como directivo financiero y de logística en varias empresas de logística y alimentación.
Ha realizado numerosos viajes de aventura por los cinco continentes, ascendiendo montañas, conviviendo con tribus y cruzando ríos y mares.

Le encanta el cine, y los wésterns en particular.
Lector empedernido: novela, historia, ciencia y filosofía.
Cursó tres años de Narrativa y Novela en la prestigiosa Escola d’Escriptura del Ateneu de Barcelona.
Ha publicado dos libros: Clara y algo más, de cuentos, y La memoria en color, autobiográfico.
Barrabás el Sicario es su primera novela.

Entrevista

Redes neuronales

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

Louzós / Seattle blues por Ramón Caride Ogando

Louzós / Seattle blues por Ramón Caride Ogando

Come as you are, as you were

As I want you to be

As a friend, as a friend

As an old enemy.

Nirvana

Modesto prende a luz da adega. A xeada faille arder os pés, traspásalle a pel malia os grosos calcetíns de la crúa e as zocas pisadas de bido. Repara na morea das patacas, soportadas polo ladrairo, na arca vella e rexa, nos pipotes escuros co rosario branco do balor perto das billas, nas lousas esvaradías, no porco da mata do ano, despezado e salgado que seca, vagaroso, pendurado no teito, desde o inverno frío, eterno. Repara na escopeta, a súa escopeta de caza, custáralle cara hai ben anos xa, vai para vinte, pero non lle fallou nunca, un home é unha máquina máis feble. Pero a escopeta xa vale de pouco: non hai coellos, casemente, e perdices nin a primeira. Non se viu unha perdiz en toda a tempada. Ardeu o monte hai cinco anos e desde aquela a caza xa non é o que era, nin moito menos. A arma está limpa, engraxada. Non obstante a correa cuartéase. O coiro comeza a rachar por mor do uso repetido. Son anos de máis. Como os seus, matina.

Gústanme as armas de fogo, o titular campa en grandes letras riba da foto a toda cor de Kurt, quen se recoñece de pura casualidade, unha revista máis entre a morea de revistas que ateigan a mesiña. Vólvelle, daquela, algo de carraxe contra o xornalista, como se aínda iso merecese a pena: «Vaia merda de titular, fillo de puta, fíxome falar e logo publicou o que lle deu a gana.» A fin de contas, os seus comentarios non foran para tanto, quen non ten armas en América? Calquera gusta de coleccionalas, son fermosas, non? Mesmo limpalas, sacarlles ese brillo metálico que as fai parecer alfaias, fretándoas cun pano, primeiro. E logo disparar, agarimar o gatillo coma quen abraza un corpo amigo ata sentilo, case inesperadamente, ceder baixo a presión do dedo, o estoupido, o chouto da arma na man, o ulido ardente a xofre, a pólvora. A todos lles agrada isto, desde meniños, a Kurt tamén desde que o seu pai lle ensinou a disparar nos afastados días en que el era un cativo feliz, un ninguén que aínda tiña pais e aínda non tiña oito anos e que aínda non tiña fama nin periodistas asexando para publicar con xigantescos titulares os mínimos acenos, as confidencias non meditadas, as traizóns impensadas e non previstas da memoria.

Repara na orde coidadosa da adega, nada fóra de lugar, aínda que pouco sexa xa de utilidade. É noite pecha. Louzós semella un deserto silencioso. Modesto comproba o gume dos fouciños, a calidade rectilínea dos mangos dos legóns, o trasluz dos tarros de cristal cheos do mel dourado que tan ben ía para non enfermar da gorxa, as garrafas coa augardente do último bagazo… Aínda é quen de manter o lugar exacto das cousas, malia os seus anos, malia o inverno e as mortes repetidas, malia a soidade e os abandonos. Sae ao curral, dándolle volta á chave. Unha poalla mesta agacha as estrelas, a xeada renxe baixo das zocas. O Pinto acorda ao sentilo ruxir e sae do pendello movendo o rabo, compracido ao recoñecer o amo. Modesto senta na beira da pía, raña maquinalmente, con agarimo, a cabeza do cadelo. Profunda, acaso, no tempo, nos días distantes da infancia entre esas mesmas pedras, días perdidos sen remedio para non volver xamais, como a auga do muíño nunca pode subir á présa nin desandar o rodicio. Tira dos petos un paquete de Ducados e prende un pito. Matina nos días en que o mundo era un cadro harmónico de cousas traballosas e necesarias, duras pero precisas. Exactas na súa abundancia ou carestía e no seu custo, cada unha co seu lugar propio na vida, como as castañas no canizo, o centeo na tulla, o pan na artesa ou o carro no alpendre. Nada era como hoxe, vida esfargallada que se derrama a eito, coma se todo sobrase.

No mesmo intre, alén do océano, o mozo louro e desaliñado con cara de meniño, aperta na súa casa, só, tan lonxe do Aberdeen da infancia, axudándose cos dentes, dúas gomas negras no brazo arremangado. As veas comezan a inchar. Fuma sen parar, un cigarro tras outro. Hai música relaxante fluíndo dos altoparlantes que enche toda a casa. Non é grunge, nin rock sequera, podería ser Vivaldi nunha emisora de pago que só emite música clásica de cámara, a única que Kurt pode aturar agora mentres matina: tragar tanta merda para chegar aquí, amar tanto para estar tan só, sufrir tanto para volver sufrir tanto, para que non entendan nada e confundan os esgarros coa auga bendita, a eles que máis lles dá, con tal que se xeren royalties; hit-singles, isto é o que queren, que lles importa o resto?… Unha colección de guitarras, de discos, de libros abertos ao azar riba dos mobles. Pero non hai gana de tocar agora. Non cando o corpo reclama tenderse no chan, cando a néboa doce e cálida dos opiáceos ascende, rube desde a extremidade perforada ata o encéfalo, mergullando recordos e fríos na mornura dun soñar esperto. Lembranzas, memoria, soños. Soñar con ela quizais, con ela que xa non está e levou con ela a meniña. Mellor así, se cadra, non é o que quería? Soñar con calquera dos que xa non o acompañan nesta mansión inmensa, baleira. Moitos miles de dólares gastados nela para poder vomitar, chegado o caso, emporcallando un sofá de coiro lexítimo de bisonte, como vomita Kurt antes de esbarrancar na fondura da inconsciencia.

Os pés de Modesto tropezan, cando se ergue para apagar a cabicha do cigarro, cun vello cesto arrombado, as vergas da urdime rotas, tronzadas polo uso repetido. Tronzadas tamén, como o propio Modestiño, pola evidencia de que non haberá no sucesivo máis cestos de vergas de carballo, nin máis tegas, nin máis olas, nin máis obxectos do seu universo orixinario, que ningún fillo nin neto tocará máis as formas da súa vida. As raíces das uces non verán a luz para arder na lareira escorrentando o frío da invernía. Os toxos e os codesos, as xestas, comerán os mesmos eidos que tanta suor e ansia lle levaron nos seus anos de mozo. Virá o plástico. Esquecerase a ciencia das podas e dos enxertos aprendida dos vellos, a única que fai abrollar as froiteiras trala xeada implacábel, rebentando en flores miúdas como enxamios de cor nas pólas espidas. A ninguén lle importa xa a terra; nin tampouco os vellos, e así vai todo como vai, decide Modesto, a man pousada no forcado para carrexar a herba seca e darlle a mantenza ceda ao gando, cando aínda, por pouco tempo xa, a noite é señora do mundo, que os animais non teñen culpa e hai que procurar por eles.

Espertar cuberto dunha pátina fría, dunha suor aceda e allea, na sala revolta. Ollar outra vez as ventás herméticas, as contras de madeira talladas á man, as vitrinas coas armas como ofrecéndose. Kurt xa non cheira coma un espírito adolescente, xa non lle é divertido perder e disimulalo, xa non pide máis golpes, máis dentadas, máis feridas. Abonda. A vida verteuse como a auga dunha enxurrada repentina escoándose polo sumidoiro, sen remorso e sen paixón. Como unha lembranza moi vella, unha fotografía gastada pola luz, borrada polo tempo, enchoupada de lama, queimada pola lixivia. Apenas quedan unhas liñas da imaxe esvaída. Está volvendo o frío a el, o frío baixo da ponte do Wishkah hai dez anos, noites de soidade e desencanto, cando o espello escuro do río lle mostrou a face do medo, cando non había animais sequera, nin fame, pero estaba ben comer peixes porque polo menos os peixes non tiñan sentimentos. Había algo no medio do río… Nesta casa non hai espellos, non hai cristais para reflectir un rostro tan agarimado polos flashes. Demasiadas fotos, demasiadas palabras. Revistas, cadernos, papeis manuscritos tirados nun recuncho, bosquexos de cancións que nunca se completarán pero que alguén publicará con teimosía e morbosidade. É mellor queimarse que desaparecer pouco a pouco, un vello consello que xa é lenda. Non é unha explicación. Non hai nada que explicar. As cousas acontecen, nada máis. Ao cabo un remata sendo un dato estatístico, unha icona para vender mil produtos, un envase, outra imaxe baleira, perfectamente inútil.

Almorzar aínda unha cunca quente para escorrentar a friaxe do corpo, mesmo meterlle un chiquito de augardente por riba. Imaxinar a xeada e a sarabia cuarteando as tellas da casa, as pingas primeirizas facendo podrecer a urdime do tellado, as trabes que tanto custou erguer. Presentir as rachaduras das fiestras e o vento fungando finalmente dentro da casa, apropiándose dela paseniño mentres se derruba coa dozura das cousas que retornan ao seu ser primixenio, á terra e ao mato. Saír ao alpendre coas primeiras luzadas do mencer. Tentar o adival que agarda, sereno, preso no estadullo do carro, á calor e ao tacto da man que lle desfaga as lazadas e o suxeite firme, pasándoo riba dunha trabe, cun nó destro, ao piar da adega. O adival que abraza agora o pescozo de Modesto Figueiredo, subido riba dun caixón mentres Kurt Cobain, no garaxe do seu mundo antípoda, logo de decidir non dilatar máis a espera, logo de baixar as escaleiras do soto, de estender o corpo no pavimento hi-tech que o acolle, indiferente, morde o cano do fusil e apértao, como abrazándose á fin, a única amiga, a fin dos nosos plans máis traballados, a fin de todo canto se mantén, a fin dos risos e das mentiras doces, a fin das noites nas que tentamos morrer outrora sen frío e con compaña.

Ramón Caride Ogando

Ramón Caride Ogando

Profesor de Bioloxía, escritor

Ramón Caride Ogando naceu en Cea, Galicia, en 1957. Estudou Bioloxía na Universidade de Santiago de Compostela e  traballou como profesor de secundaria. É un prolífico escritor que cultivou diversos xéneros como a poesía, a narrativa para nenos e adultos e o ensaio. Escribe en galego, e a súa primeira obra narrativa publicouse en 1990, “Os ollos da noite. Algunhas das súas obras traducíronse ao castelán como Perigo vertical, O futuro roubado, Ameaza na Antártida ou O frío azul. Pola súa produción de literatura infantil e xuvenil, o autor galego foi recoñecido co Premio Merlín. Tamén se fixo con premios como “Risco ou Café Dublín”, polas súas novelas. É un dos fundadores da revista A Santa Compaña de Cambados(segunda época) e colaborou como columnista en El Mundo, Faro de Vigo ou O Correo Galego.

“No 2017 xubilouse do ensino formal, da escrita por agora aínda non”

Entrevista

Irish Landscapes

Ou de pé ou de xeonllos

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

La envidia y otros venenos por Luis P. Molano

La envidia y otros venenos por Luis P. Molano

La envidia, según la acepción 1.f. del DRAE, es “tristeza o pesar del bien ajeno”, significado este con el que no estoy del todo de acuerdo, ya que el mismo no integra con claridad un elemento emocional que, a mi juicio, está presente siempre en la envidia : el odio, si bien este suele adquirir en este caso un tinte un tanto “sedoso” o sutil modulación particular. Sería, por tanto, la envidia una de las múltiples modalidades -en función de la particularidad de cada caso- de manifestarse el odio. No así, la llamada “envidia sana” que, en mi opinión- es -si no un tenue autoengaño- simple admiración acompañada de un cierto grado de deseo, consciente o no, de ser como la persona envidiada.

La envidia, como todas las emociones que podríamos llamar “negativas” (es decir, todas las que nos producen algún tipo de malestar) tienen un efecto perjudicial no sólo en nuestro estado anímico, sino también en nuestro cuerpo : esta es la base de la denominada “Medicina Psicosomática”. De alguna manera, siempre se ha sabido que nuestras emociones tienen que ver con nuestro estado físico (por ejemplo, que la depresión se manifiesta también en un decaimiento corporal), pero nunca hasta tal grado de exactitud como hoy, aunque aún queda mucho por saber. Hoy, por ejemplo, existen ramas específicas de la M. Psicosomática, como la Psicooncología ; y hay otras muchas.

¿Cómo es posible que nuestra mente influya de manera tan determinante en nuestro cuerpo? Pues muy sencillo : porque nuestra mente tiene su “sede” en nuestra anatomía cerebral, perfectamente conectada a través de sus ramificaciones nerviosas con todas nuestras estructuras corporales, que incluyen -entre otras muchas- itinerarios nervioso-hormonales (por ej,: el nervio vago, que se llama así porque va “vagando” por buena parte de nuestro organismo, recogiendo información para enviarla el cerebro). Por tanto, la actividad mental-cerebral tiene una repercusión directa en nuestro cuerpo y viceversa. Un ejemplo : percibimos una amenaza física y nuestro mecanismo de defensa se pone automáticamente en marcha : entre otras cosas, el cerebro envía un rápido mensaje a través del hipotálamo a nuestra hipófisis (glándula hormonal que gobierna todas las demás) y esta responde enviando inmediatamente a las glándulas suprarrenales una orden para que segregue adrenalina, que es una hormona-neurotransmisor cuya función es preparar al organismo para su defensa.

Hablo de “cuerpo” y de “mente”. “Mens sana in corpore sano”, como bien decían los clásicos. Hoy, además, ya sabemos que nuestra identidad y nuestra conducta dependen de algo más ; o, en realidad, de mucho más : el contexto (social, cultural, económico, etc., etc.) : en definitiva : toda nuestra circunstancia : algo que Ortega y Gasset -con tan buen criterio- sintetizó en su conocida frase de “yo soy yo y mi circunstancia”. Y es que -como cada día más se constata- formamos parte de un Universo en el que todo está estrechamente conectado.

Pero no caigamos en la tentación de irnos por los Cerros de Úbeda y volvamos a la idea principal que nos traslada el título de este breve escrito, que -sin extendernos en matizaciones varias, por interesantes y clarificadoras que pudieran ser- es la siguiente : las emociones tales como el odio, la envidia, el resentimiento y todas aquellas otras que experimentamos dentro de lo que podríamos llamar “Constelación de la Ira” (ver foto), producen en nuestro organismo -en mayor o menor medida, en función de la emoción concreta, su intensidad y su frecuencia y/o persistencia- lo que, para que nos entendamos todos, podríamos llamar “un perjuicio” ; es decir, un estrés, una disfunción o una patología determinada. Un perjuicio físico que, por otro lado, mediante la permanente retroalimentación existente entre todo lo que somos, afecta nuevamente a nuestra mente, pudiéndose crear así un círculo vicioso, si no sabemos cómo ponerle freno.

La envidia Eduardo Punset

Foto obtenida del proyecto “Uni verso de Emociones”, creado por Eduardo Punset, Rafael Bisquerra y PalauGea.

Bien es verdad que las emociones relacionadas con la ira a las que nos estamos refiriendo, han ido conformándose a través de la evolución con una determinada función, como todo lo que “crean” los mecanismos evolutivos de la Selección Natural. En este caso, tal utilidad tiene que ver con alguna modalidad de “defensa” ante la percepción de algún tipo de “amenaza” real o imaginaria (a veces, muy sutil y/o encubierta) ; y, por tanto, tienen una función general de adaptación. No obstante, puesto que pueden suponer algún tipo de “estrés” o daño -como decíamos- para el organismo, lo ideal es que intentemos evitarlas al máximo, procurando siempre gestionar las situaciones -reales o irreales- que se nos presentan desde una actitud lo más ataráxica posible, de manera que minimicemos el malestar y el daño que nos causan.

Termino con una valiosa moraleja : procura desarrollar la habilidad de saber gestionar tus emociones, para lograr evitar al máximo la hostilidad -manifiesta o latente- hacia los demás, porque esas emociones, conscientes o agazapadas en los recovecos de tu inconsciente, son venenos que te autoadministras. No en vano, decía Confucio : “Si odias a alguien, entonces te ha derrotado”.

Fdo.: Luis Palomo Molano. 03/02/2025.

Luis Palomo Molano

Luis Palomo Molano

Breve semblanza.
Luis Palomo Molano. Nací en Plasencia (Cáceres), estudié Psicología en la Universidad Autónoma de Madrid y me especialicé en Psicología Clínica en la E. de Psicología y Psicotecnia de la Universidad Complutense de Madrid.
Muy interesado en la temática psicosocial -dada la estrecha relación entre lo individual y lo social- y las desigualdades, realicé un Máster de Gerencia de Servicios Sociales en la Universidad de Extremadura de dos cursos académicos, además de otra variada formación en el mismo ámbito.
Mi actividad laboral ha sido diversa : deficiencia mental en INSERSO (hoy, competencias ya transferidas a las comunidades autónomas) ; marginación social, en CÁRITAS, ALDEAS INFANTILES SOS (en la Aldea del barrio tinerfeño de El Tablero), etc. ; dirección de programas formativos y laborales de Atención Sociosanitaria a personas dependientes en el ámbito privado e institucional, Inadaptación de Menores, etc. ; Psicología Clínica, etc. Mi principal ámbito laboral, ha sido el de los Servicios Sociales, particularmente en programas de Familia e Infancia y en Dependencia.
Durante un tiempo, colaboré con los diarios regionales “Hoy” y “Extremadura”, como articulista sobre temas básicamente profesionales, referidos -en general- a la Comunidad Autónoma Extremeña. Luis. 11/10/2022

Navajito

Lo apofático

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

HAI RISCO? por Benito Andrade

HAI RISCO? por Benito Andrade

HAI RISCO? A situación de Galicia fronte aos riscos incrementados polo cambio climático.

O pasado domingo 24 de novembro a borrasca Berta cruzou Galicia deixando precipitacións de grande intensidade nun curto período de tempo que fixeron que o Río Lérez en Pontevedra se desbordara e se inundara a zona adxacente provocando unha serie de danos materiais. Os pontevedreses sabemos tamén que precipitacións intensas coincidindo coa preamar implica a inundación do tramo máis baixo da autovía de Marín a Pontevedra. Que pasará cando a auga entre na factoría de ENCE? Existe algún plan para afrontar esta continxencia ou algunha actuación correctora para tentar evitala? Non, ningunha.

A ninguén cabal se lle ocorre xa negar os efectos da emerxencia climática, alguén non se ten dado conta de que as temperaturas medias anuais ascenden ano tras ano? de que os fenómenos meteorolóxicos extremos son cada vez máis frecuentes e máis intensos? de que, a medida que se rexistra con maior precisión, máis claro se ve que o nivel do mar ascende incluso por riba das previsións coas que se traballaba cando se celebrou o Cumio de París? É evidente que as zonas inundables do noso litoral sufriran os efectos desta subida con consecuencias imprevisibles pero que poden chegar a ser dunha grande gravidade.

autovia de Marín
A autovía de Marín a Pontevedra inúndase cada vez con maior frecuencia. Que pasará cando as aguas da Ría de Pontevedra cheguen ao interior do complexo de ENCE?

As Corbaceiras inundadas (Javier Cervera Mercadillo) 28.10.23

Fernando Olmedo
O entorno da Rúa Fernando Olmedo, de Pontevedra, inúndase con precipitacións intensas como no caso das recentes asociadas á borrasca Berta provocando danos materiais e risco para os bens e a saúde.

Pero, neste sentido, non so non existe ningunha previsión de dano, ao contrario, a Xunta de Galicia, para evadirse de cumprir coa lei estatal que establece medidas de protección no eido litoral, a lei de cambio climático, que obriga a separar estruturas construtivas das zonas máis próximas ao litoral e con maior risco, risco que aumenta coa intensificación da emerxencia climática a medida que aumentan as emisións de gases de invernadoiro, elaborou a súa propia “lei de ordenación do litoral de Galicia”. Núñez Feijoo dixo no seu momento que coa lei de cambio climático “ponse en risco a máis de 100 empresas, 3.000 empregos, 80 concellos e 5.000 edificacións”. En realidade, é a denominada lei de ordenación do litoral de Galicia a que, negándoo, estende o risco climático sobre as empresas, construcións, edificacións e cidadáns; é máis, esta lei autonómica contempla aínda o establecemento en zona de risco de 300 establecementos turísticos. Toda unha estratexia de prevención! E xa se pode un imaxinar cales serán as consecuencias.

Pero, cal constitúe o maior risco de catástrofe ambiental e humanitaria que nos ameaza? O pasado 24 de novembro, un pouco antes da chegada das precipitacións que deixou Berta, con ventos de significativa intensidade, un lume forestal se estaba a producir no concello de Arbo; en tres horas arderon 120.000 metros cadrados e non podemos saber o que tería pasado si non chegaran as chuvias á última hora da tarde e se mantivera o vento. En xullo de 2016, nesa mesma zona, un forte incendio queimou máis de 1.500 hectáreas, 15 millóns de metros cadrados, e obrigou a desaloxar a moitos cidadáns das súas casas.

Concello de Arbo
As especies pirófitas, como o eucalipto, están asociadas á maioría dos incendios forestais como o que asolou 1.500 hectáreas na zona de Arbo en 2016.
aldea de rozados
A aldea de As Rozadas, no concello de Arbo, ficou rodeada polo lume no gran incendio de 2016.

A elevación de temperaturas e a intensificación de fenómenos meteorolóxicos adversos, está a facer que as condicións favorables para os incendios forestais tamén se intensifiquen e se fagan máis frecuentes, producíndose mesmo fora das estacións nas que “tradicionalmente” ocorrían. Os famosos 30-30-30 (trinta graos de temperatura, ventos de 30 Qm/h e humidades relativas do 30%) considéranse as condicións que converten aos montes en hipercombustibles e son cada vez máis frecuentes, un incendio con estas condicións resulta moi difícil de combater polos servizos de extinción e é probable que se converta nun gran incendio, de máis de 500 hectáreas, ou incluso nun megaincendio, de máis de 10.000; como ocorreu no Courel en xullo de 2022, cando arderon máis de 13.000 hectáreas no maior incendio documentado en Galicia, ou ese mesmo ano en Carballeda de Valdeorras, onde arderon máis de 12.000. Daquela, o entón Conselleiro do Medio Rural, José González, asegurou que se trataba de de fogos cun “comportamento que nunca se vira” e que “quedan fóra de capacidade de extinción”. Xa que logo, fronte a estes incendios catastróficos, non cabe so con reforzar os servizos de extinción, algo no que hai moito que mellorar, débese mitigar o poder catastrófico destes megaincendios. Un feito resulta evidente, hai que xestionar a cantidade e calidade do combustible que arde; procedería unha política forestal que favorecera a conservación dos sistemas naturais ou ecoloxicamente próximos aos naturais en vez de promover os monocultivos de especies pirófitas coma o eucalipto ou o piñeiro.

O courel

A aldea de Vilar do Courel destruída no megaincendio de xullo de 2022.

Copérnino
Imaxe do Programa europeo Copernicus amosando a extenxión do megaincendio do Courel de 2022.

Tendo visitado coma voluntario na recuperación os terreos queimados no incendio do Courel, ficoume claro que o incendio tíñase expandido en boa medida a favor de cultivos de piñeiro, que proporcionaron o combustible para que o lume se expandira a grande velocidade acosando aldeas e poñendo en perigo aos seus habitantes. A superficie ocupada polo eucalipto ten medrado sen control dende os anos 90, de tal modo que cando recentemente se coñeceron os primeiros datos, aínda pouco fiables, do denominado Inventario Forestal Continuo de Galicia, descubriuse que ocupaba máis de 410.000 hectáreas.

Cal e a planificación do combustible que realiza a Administración galega? De acordo co Plan Forestal Galego actualizado no 2021 favorécese e subvenciónase o incremento de superficie ocupada por piñeiros e así so no 2022 plantáronse 4.832 hectáreas. O Plan indica que non aumentará a superficie ocupada polo eucalipto pero sen embargo, compróbase que esta non para de incrementarse a pesar do que indica o Plan Forestal e incluso existindo unha Moratoria que termina a finais do 2025. En definitiva a política forestal da Xunta de Galicia, incrementa de forma dramática o risco de catástrofe.

Pero non é solo o que ocorre entorno a un incendio polo efecto devastador do lume, non é infrecuente que tras os incendios se produzan precipitacións torrenciais, que tamén fanse máis torrenciais a medida que progresa a emerxencia climática, estas precipitacións sobre os solos queimados, que se fan máis impermeables, provoca erosión e perda dun recurso irrecuperable o solo, pero tamén se impide a infiltración co que as augas circulan superficialmente provocando riadas con grande potencial devastador e que poden destruír estruturas, como ocorreu en Xeve no ano 2006. Ao chegar ao mar, estes sedimentos arrastrados deposítanse e provocan danos nas rías acabando coa produción marisqueira como xa ocorreu na Ría de Muros no 2005 ou na de Pontevedra no 2006.

Rio Caldo Begonde
A Terra Cha é unha das zonas con maior risco de inundación de Galicia.

Estanse a adoptar medidas de prevención para evitar as catástrofes que con seguridade se van producir sen que pase moito tempo? Ao contrario, lonxe de procurar unha situación segura, a Administración responsable de garantir esta seguridade está máis preocupada por atender outros intereses incluso coa consciencia do  perigo que existe para os cidadáns e para a economía do país.

Benito Andrade

Benito Andrade

Profesor de Bioloxía

Son Benito Andrade, nacín en Salcedo, moi cerca de Pontevedra, no 59.

Cando terminei o bacharelato tiña decidido estudar Filoloxía Hispánica pero no último momento matriculeime en Bioloxía, coa ilusión de poder estudar o medio mariño.

Pero non, non era ese o meu camiño, acabei dando clases de Bioloxía en varios centros de Galicia, o último o IES Valle Inclán de Pontevedra.

Pero non perdín de vista o mar, como afección, como desfrute e como compromiso, na Asociación Pola Defensa da Ría, defendendo dentro das miñas posibilidades a saúde dos ecosistemas da Ría de Pontevedra.

Tamén quixen acercarme aos mares do pasado, estudando uns bichiños ben fermosos dos mares do Xurásico de bacía portuguesa desta época, anos recollendo e estudando braquiópodos mesozoicos fixeron que lles teña un grande cariño a estes amiguiños de pedra, unha compañía que quero seguir buscando.

O tempo é unha fera destrutiva que pasa case sempre moi rápido, pasan os meses, os cursos, os anos e chegou o momento de deixar de traballar no instituto.

Somos maiores dende logo pero agora libres para poder dedicarnos ás cousas que consideramos importantes, como este blogue de maiores e para maiores feito entre amigos xubiletas.

O xenxibre do Himalaia

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥