Michelena 11: A casa dos calzóns por Peque González

Michelena 11: A casa dos calzóns por Peque González

No ano 1938, o arquitecto Juan Argenti constrúe en Pontevedra, por encarga do empresario Manuel Corbal, un edificio de cinco alturas no número 11 da rúa Michelena, facendo esquina coa actual rúa Gutiérrez Mellado. Este edificio é coñecido naqueles tempos como “a casa dos calzóns”, por mor dos substanciosos beneficios que o promotor, Manuel Corbal, obtivo do contrato asinado con Franco para a dotación destas prendas ao exército rebelde.

Foi este o primeiro edificio construído con fachada á rúa Gutiérrez Mellado, coñecida popularmente como a rúa do Chanchullo, polos enredos e acordos que supuxo a súa apertura.

Michelena 11
Fotografía propiedade do Arquivo Municipal

Recén rematada a construción, instálase na primeira planta a Xefatura Provincial do Movemento. O baixo ocúpao o Banco Hispano Americano, e nos pisos viviron, ao longo dos anos, distintas familias pontevedresas, entre as que cabe recordar a Carlos del Valle-Inclán, marqués de Bradomín, e a súa muller, Mercedes Alsina Gómez-Ulla, directora da Biblioteca Pública de Pontevedra, cos seus fillos.

No ano 1965 fúndase o Ateneo de Pontevedra, con personalidades de ampla diversidade ideolóxica. Alí estaban Zulueta, Cuña Novás, Torrente Ballester, Lazcano, Marcelino Jiménez, Adrio, Agustín Portela, Odriozola, entre outros, que se encargaron de dinamizar a vida cultural da cidade. O pontevedrés Pío Cabanillas, daquela subsecretario do Ministerio de Información e Turismo que presidía Manuel Fraga, cede ao Ateneo, ademáis unha planta no edificio que alberga as Galerías Oliva, o local do baixo de Michelena 11, para realización de exposicións e conferencias. Neste baixo celebráronse, nos anos da ditadura, ciclos de conferencias que abarcaron desde o marxismo ata a teoloxía progresista de Teilhard de Chardin. Por ese local pasaron Julián Marías, Manuel Sacristán, Ruíz Jiménez e Caro Baroja, entre outros intelectuais que axudaron a converter a Pontevedra nunha cidade referente no mundo cultural español.

O edificio, considerado vangardista no seu momento, con influencias do art decó con fachada redondeada, é realizado en granito. O seu interior, que o colectivo Devellabella temos a sorte de utilizar nas xuntanzas que alí celebramos, grazas á xenerosidade de África González e María Pierres, do coworking Arroelo, mantén a esencia do que foron vivendas de xente acomodada a mediados do século XX, a cociña, o azulexado, as portas, as baldosas do chan, son testigo mudo da vida interior da cidade.

cociña

Cociña da terceira planta

baño

Baño 

corredor

Corredor

Os actuais inquilinios teñen recibido notificación de rescisión do contrato de aluguer das distintas plantas e dependencias do edificio, con data de caducidade nos vindeiros meses. As informacións que temos recabado na cidade contan  que a licencia solicitada de demolición está parada. A catalogación como ben a conservar deste edificio histórico permitiría que a especulación non o derrube. Neste mes, no que asistimos asombradas á remodelación dun local hosteleiro da cidade, emblemático por emprazamento e historia, nunha remodelación que non respecta nin o máis mínimo as características históricas e o enclave, preocúpanos o futuro da fisonomía da cidade. Agardemos e pulemos para que o edificio de Michelena 11 se manteña como é, dentro e fóra, fóra e dentro.

Peque González Novoa

Peque González Novoa

Profesora

Son Peque González Nóvoa. Nacín en Pontevedra hai 63 anos, nunha familia das de aquela, “numerosa”. Estudiei Psicoloxía en Santiago e dediquei toda a miña vida laboral á docencia, no ensino público; nos primeiros anos como mestra de infantil e posteriormente como orientadora, ata que hai dous anos decidín pasar a esta etapa chamada xubilación. 

No meu percorrido de vida acostumo a definirme como muller, mestra, nai e avoa, sen orde prevalente, por que considero que son os elementos que conforman quen son.

Achégome a este grupo de xente que tivo a boa idea de poñer en marcha este proxecto “De vella a bella” coa intención de aprender e poder aportar un micrograo de area. Neste contexto no que vivimos, e nesta situación de pandemia, creo que todo o que implique a activación das persoas, sexa cal sexa a súa idade, é positivo. 

Encadernación Viñas

1.168

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

A educación en tempos da 2ª República por Xosé Álvarez

A educación en tempos da 2ª República por Xosé Álvarez

A educación en tempos da 2ª República

Xosé Álvarez

Coa proclamación da 2ª República cristalizan unha serie de ideas que latexaban dende había tempo na sociedade e que dan lugar a unhas reformas que poñen en cuestión a “orde natural das cousas”: avances progresivos nos dereitos das mulleres que, pouco a pouco, se van liberando do modelo patriarcal vixente; acceso ao poder de novos sectores sociais; separación da igrexa e estado, reformas agraria, militar, e outras.

Entre esas reformas a da educación foi, posiblemente, a aposta máis forte do novo réxime instaurado o 14 de abril de 1931, podemos dicir que estaba no ADN republicano.

 A razón foi a convicción de que para poñer en marcha o seu proxecto de democratización era condición necesaria a existencia dun pobo alfabetizado; dentro do programa modernizador, o plan educativo e cultural tiña como obxectivo xeneralizar o acceso á educación e á cultura para toda a cidadanía, como expresou moi ben Rodolfo Llopis: “No hay revolución política sin revolución educativa”.

Rodolfo Llopis

A reforma  educativa tiña variadas fontes de inspiración: o Krausismo, Institución Libre de Enseñanza, ideas da pedagoxía libertaria da Escuela Moderna de Ferrer i Guardia, da Escuela Nueva socialista con Lorenzo Luzuriaga, discípulo de Ortega e de Giner de los Ríos. Será Luzuriaga quen se encargue de redactar un novo proxecto de ordenación do sistema educativo. Nos cargos gobernativos encargados de implantalo teñen un papel relevante membros da masonería como Marcelino Domingo (radical-socialista), Fernando de los Ríos e Rodolfo Llopis (socialistas).

 Os puntos fundamentais serían:

  1. Apóstase pola escola pública e obrigatoria como a única que podía garantir a desaparición de diferencias por razón de clase, sexo, territorio…A educación pública é competencia do Estado, permítese a existencia do ensino privado sempre que non teña fins partidistas ou confesionais.
  2. Tería carácter laico e gratuíto. No ensino universitario debería reservarse un 25% de matrículas gratuítas como xeito de posibilitar o acceso das clases máis desfavorecidas aos estudos superiores. Suprímese a obrigatoriedade do ensino da relixión nas escolas. Liberdade de cátedra en todos os niveis.
  3. O alumnado tiña que ser o protagonista da súa aprendizaxe e o ensino debía empregar métodos activos, participativos, e estar integrado na comunidade. A escola tiña que abrirse á sociedade para facer dela unha verdadeira institución popular.
  4. Coeducación: formación conxunta de nenas e nenos en todos os niveis educativos.

            Para afrontar os novos retos educativos a primeira aposta pasaría pola mellora do ensino básico resolvendo dous grandes problemas: por unha banda, a creación de escolas, pois estimábase un déficit duns 27.000 edificios escolares; por outra, había que acometer a mellora da formación dos mestres e a súa dignificación social.

Escola normal

Escola Normal, Pontevedra

Casa do mestre

Escola do mestre

O ministerio de Instrucción Pública y Bellas Artes deseña un plan quinquenal que tiña como obxectivo a creación de cinco mil escolas anuais e de sete mil no primeiro ano de goberno republicano. Rodolfo Llopis afirma que teñen como meta “crear escuelas, muchas escuelas. Sembraría a voleo. Cayeran donde cayeran, germinarían, que en todas partes habían de encontrar tierra preparada para fructificar y vivir plenamente”.

No chamado Bienio reformista ou azañista (1931-1933) creáronse máis de 13.500 prazas de mestres, co goberno dereitista (1934-1935) unhas 2.500 e durante o goberno da Fronte Popular máis de 5.000. De todos xeitos, debe distinguirse entre o que son prazas creadas (nas disposicións ministeriais) das realmente construídas pois  non sempre acababan de rematarse e hai controversia entre especialistas sobre o número real de prazas. Ademais dos edificios tamén se atenderon necesidades básicas do alumnado como a alimentación (reparar o déficit alimentario) e o vestido, creando cantinas e roupeiros escolares  así como as Colonias Escolares, que posibilitaron o coñecemento de distintos lugares do estado mediante estancias fóra da súa localidade. Así moitos nenos e nenas do interior coñeceron por primeira vez o mar e as localidades costeiras e os da costa souberon das características dos pobos do interior da península; ademais contribuían á mellora de hábitos de hixiene e alimentarios.

A pesar das boas intencións non foi posible a construción de todas as prazas escolares proxectadas; os cambios políticos, a falla de fondos debida a sufrir un período de forte recesión económica derivada do crac do 29, e o golpe de estado do 36, impediron acadar totalmente os obxectivos previstos.

            Pero non só se trataba de ampliar as infraestruturas senón que había que atender tamén a aspectos formativos do profesorado porque se era importante crear escolas máis o era crear mestres. En canto á formación dos mestres e mestras, a primeira medida que se articula é a reforma do plan de estudos de maxisterio. O novo plan atende a tres puntos básicos: a) Elevar o nivel cultural esixido para o acceso á carreira requirindo a posesión do título de bacharel e exame de ingreso. b) Formación de carácter profesional ao longo de tres cursos nas Escolas Normais facendo fincapé nas metodoloxías do ensino. c) Período de prácticas docentes durante un curso nunha escola de primaria baixo  a orientación da inspección e do profesorado das Normais e cobrando un soldo.

             Cámbiase tamén o sistema de acceso á profesión eliminando o sistema de oposicións coa implantación de cursiños de selección para o profesorado que, tras o exame de selección inicial (número de prazas segundo as vacantes) e a superación dos cursos citados, accedía directamente ao corpo docente. Debemos facer notar que non volvería a existir un plan tan completo para a formación de mestres ata o chamado “plan 1967”, implantado polo sector “tecnócrata” franquista a finais da década dos sesenta, que copiaba moitos aspectos do mencionado plan profesional republicano.

Implantouse a coeducación e as Escolas Normais pasaron a ser mixtas.  Non dou tempo a facelo totalmente nos niveis básicos do ensino.

            Non só se puxeron  en marcha reformas de tipo pedagóxico para mellorar o nivel formativo do maxisterio (potenciación da Junta de Ampliación de Estudios que fora creada no 1.907, cursos, reciclaxe formativa, semanas pedagóxicas…) senón que o goberno tamén asumiu a tarefa de dignificar a figura do mestre e mellorar o seu salario; o goberno republicano quería rematar co dito de “pasar máis fame que un mestre de escola” e tomou a decisión de subir os soldos e establecer un mínimo de tres mil pesetas anuais e catro mil para os do plan profesional.

            Un feito moi importante foi a reforma da inspección educativa, dáselle estabilidade e independencia fronte ao goberno e as presións caciquís e prímanse os aspectos técnicos, de asesoramento ao profesorado, sobre as funcións de tipo burocrático. Ou sexa, non terá só función administrativa de controlar a aplicación das leis senón fundamentalmente pedagóxica como facilitador da aprendizaxe e orientador do profesorado.

O conxunto de medidas no eido educativo complétase no primeiro bienio republicano. Coa vitoria das forzas dereitistas (partido Radical e CEDA) tivo lugar unha marcha atrás en moitos dos aspectos anteriores: prohibición da coeducación no ensino primario, descenso do número de construción de novas escolas, etc. Pola contra, lévanse a cabo unha serie de reformas no ensino medio, cun novo plan de estudos de bacharelato, que se estruturaba en sete cursos e remataba cunha proba de reválida controlada pola universidade.

insignia

Insignia da escola republicana

Na etapa posterior ao triunfo da Fronte Popular en 1936, coa volta ao poder das forzas progresistas, non houbo tempo para implantar as reformas prometidas debido ao golpe militar de xullo. Na zona que permaneceu leal á República habería que destacar as campañas de alfabetización na fronte de batalla.

Pero a política educativa non se limitou ao sistema educativo regrado: elaborouse un programa de creación e ampliación de bibliotecas públicas (das que son coordinadores persoas como  Luis Cernuda ou María Moliner), bibliotecas fixas e circulantes, con campañas de promoción da lectura.

Este breve relato sobre a política educativa republicana non estaría completo sen tratar unha das iniciativas máis interesantes levadas a cabo neste período: as Misións Pedagóxicas. Créanse por un decreto do 29 de maio de 1931 e o seu impulsor foi Manuel Bartolomé Cossío; parten da idea de que toda a cidadanía tiña dereito a coñecer e desfrutar dos obxectos e bens culturais do país e acabar co desequilibrio cultural entre a cidade e o campo. Mozos e mozas universitarios actúan como misioneiros da cultura e levan películas, reproducións de cadros do museo do Prado, gravacións musicais, conferencias, teatro…por todo o país.

Misións pedagóxicas

Misións pedagóxicas

Cossío definía como o seu fin máis importante o de despertar o desexo de ler, pois  “sólo cuando todo español, no sólo sepa leer -que no es bastante- sino que tenga ansia de leer, de gozar, de divertirse, si, divertirse leyendo, habrá una nueva España”.

Nada mellor que reproducir algúns parágrafos coas palabras que se dirixían aos asistentes a estas misións pedagóxicas, para darnos unha idea do seu espírito:  “Venimos a daros de balde algunas cosas. Somos una escuela ambulante y que quiere ir de pueblo en pueblo. Pero una escuela donde no hay libros de matrícula, donde no hay que aprender con lágrimas, donde no se pondrá a nadie de rodillas, donde no se necesita hacer novillos. Porque el gobierno de la República que nos envía nos ha dicho que vengamos sobre todo a las aldeas, a las más pobres, a las más escondidas, a las más abandonadas y que vengamos a enseñaros algo. Algo de lo que no sabéis por estar siempre tan solos y tan lejos de donde otros lo aprenden, y porque nadie, hasta ahora, ha venido a enseñároslo: pero que vengamos también, y lo primero, a divertiros”.

Nos dous primeiros anos de Misións Pedagóxicas leváronse a cabo 70 misións, visitáronse 300 pobos e distribuíronse 3.506 bibliotecas. O mecanismo de realización da misión partía sempre dunha petición feita pola localidade que ía acompañada por unha especie de memoria cos datos da mesma. A duración das misións oscilaba entre un e quince días e as actividades tiñan lugar cando remataban os traballos do campo, pola tarde ou noite, como maneira de facilitar a asistencia. Entre o material que levaba cada misión estaban un proxector de cine, películas, unha biblioteca cun cento de libros e un gramófono. Os integrantes das misións eran intelectuais, mestres, estudantes, etc. Non deixaron de existir actitudes contrarias e de boicot por parte de forzas reaccionarias como algúns curas e sectores dereitistas. Supoñía tamén unha certa inxenuidade crer que bastaba coa educación para cambiar a sociedade; no percorrido por terras da Seabra (Sanabria), no ano 1934, atopan coa realidade da fame e a miseria extrema que os fai comprender que, antes que cultura, esas xentes pedían sobrevivir.  Ademais  estas valiosas iniciativas eran insuficientes pois faltáballes continuidade no tempo.

     A principal oposición á política educativa republicana atópase na Igrexa católica. En 1932 fai pública unha pastoral colectiva que rexeita os plantexamentos da educación republicana e defende o dereito dos pais a elixir os centros que coidasen máis convenientes para os seus fillos e fillas. A disolución da Compañía de Xesús, retirada dos crucifixos, a prohibición de impartir ensino ás ordes relixiosas, a coeducación (considerada como algo inmoral)  e a saída das clases de relixión das escolas, foron fitos neste enfrontamento entre Igrexa e Estado. Ao contrario do que se pensa, o peche de colexios relixiosos nunca se chegou a efectuar (agás na zona leal despois do golpe militar); para evitalo articulouse unha artimaña legal coa creación da SADEL (Sociedad Anónima de Enseñanza Libre) que asumiu a titularidade de numerosos centros relixiosos e que tiña á fronte, de homes de palla, a políticos da dereita como Gil Robles, Sáinz Rodríguez, Romualdo de Toledo… algúns ocuparían postos destacados no réxime de Franco. Outros, como os discípulos do padre Póveda ou de Escrivá, adoptan a estratexia de  acceder aos corpos oficiais do ensino. O Vaticano publica no 1933 a encíclica Dilectissima nobis sobre o tema.

   O réxime republicano quere superar etapas anteriores nas que destacaba a influencia do ensino confesional, que estaba nas mans de numerosas ordes relixiosas. Unha circular de Llopis (12-1-1932) pode ilustrarnos sobre o que se pretende: “La escuela sobre todo ha de respectar la conciencia del niño. La escuela no puede ser dogmática ni sectaria. Toda propaganda política, social, filosófica y religiosa queda terminantemente prohibida en la escuela […] La escuela es de todos y aspira a ser para todos”.

Moitos mestres e mestras comprometidos coa República levan a cabo experiencias pedagóxicas como foi o caso de Bernarda Pereira e Alfonso Rodrigo en Sanxenxo. Organizan conferencias sobre medicina (impartido polo Dr. Andrade, director do sanatorio Gil Casares), agricultura e botánica (falou Bibiano Fernández-Osorio Tafall, catedrático de agricultura no instituto de Pontevedra); non faltou o recitado de poesías en galego e castelán nin o reparto de agasallos e roupa entre o alumnado.

            Pero o máis importante, como demostración do inxente traballo do alumnado e mestres, foi a exposición de labores e traballos manuais, así como unha vitrina escolar na que se amosaban ó redor de 500 aparatos  e obxectos que foran coleccionados ou construídos  polos nenos e nenas destas escolas; estes materiais aparecían clasificados en distintas seccións: agricultura, xeometría, mineraloxía, aritmética, botánica, zooloxía, etc.

Pero en zonas do rural a situación era máis complicada como se encarga de lembrarnos Valentín Ferrero, comunista, mestre de Besomaño: “ya me tienen odio los derechistas, los caciques, los curas. Los aldeanos también me miran con recelo”.

Había un idea estendida  sobre o maioritario compromiso republicano do maxisterio. Non se equivocaban aínda que hai un certo mito pois, aparte dun sector moi activo e comprometido de esquerdas, non debemos esquecernos da existencia dunha porcentaxe significativa do maxisterio nas filas da dereita (Federación de mestres católicos, CEDA, Falanxe e monárquicos) así como un sector maioritario, que podemos considerar agradecido ás melloras introducidas pola República, pero sen compromiso activo.

Polo tanto debemos matizar no senso de que a porcentaxe de profesorado na órbita da Fronte Popular era significativa pero minoritaria e valga como indicador que do total de mestres depurados tras o golpe militar sanciónase ao redor dun 30% e son confirmados no seu posto sobre un 70%.

                 A República tamén abriu expectativas na sociedade, creouse un clima de actividade cultural da que foi bo exemplo a formación, por exemplo nas parroquias pontevedresas, das Juventudes que se agrupan na Federación de Juventudes Culturales y Recreativas de Pontevedra e celebraron  o primeiro congreso en Lérez no ano 1935. A finalidade destas sociedades está orientada ao espallamento da cultura entre a xuventude, pois entenden, como di o seu presidente Ramón de Valenzuela, que o problema de España era un problema de cultura.  Bibliotecas, excursións, obras de teatro como O Fidalgo, Los Caimanes, Treizón, conferencias, bailes, rondallas, son algunhas das actividades que se realizaron.

Todas estas iniciativas e a política educativa republicana trónzase traxicamente co golpe de estado de xullo de 1936 e a depuración ou a eliminación física exércese sobre o profesorado.

Xosé Álvarez Castro

Xosé Álvarez Castro

Historiador

Xosé Álvarez Castro, mestre, profesor de historia (xubilado) .Licenciado en Xeografía e Historia. 

Máster en Educación Ambiental. Fundación Universidad-Empresa. UNED. 

VI premio Galiza Mártir da Fundación Alexandre Bóveda á recuperación da memoria histórica en 2011. 

 Enlace ao Blog de Xosé Álvarez Castro

Historia de vida de Xosé

Adosinda volve á romaría de san Bieito

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

Xeve en 1751 por Xan M. Pérez Nartallo

Xeve en 1751 por Xan M. Pérez Nartallo

Xeve en 1751

Xan M. Pérez Nartallo

Pode parecer case absurdo que alguén “perda” o seu tempo en coñecer como era a vida dos nosos antepasados a mediados do século XVIII. O coñecemento que adquirín na procura de documentación de usos e costumes inmemoriais en Xeve, e que infelizmente remataron nos últimos tempos, é o que motiva este relato.

Galicia non é un país que teña cariño pola memoria (aínda que algúns grupos de persoas tentan recuperar/conservar tradicións) porque os costumes mudaron e imos cara a unha perda de valores tradicionais. Somos un país eminentemente rural, e sufro moito ao ver como tratamos (mal) os nosos campos, montes, aldeas…

Digo que na procura de documentos sobre espazos públicos din co Catastro do Marqués da Ensenada. Zenón de Somodevilla y Bengoechea foi un rioxano que viviu no século XVIII, ministro con tres reis, Felipe V, Fernando VI e Carlos III (todos eles Borbóns). Lugartenente xeral do Almirantazgo, Toisón de Ouro, Orde de Malta…, I Marqués de la Ensenada. Para os achegados, Ensenada a secas. Entre os seus méritos está levar a cabo a Prisión General de Gitanos que aprobada polo rei Fernando VI tiña por obxectivo deter a todos os xitanos, separar os homes e as mulleres para conseguir a extinción da raza. Cousas de gobernar un imperio!

Aquí interésanos por ser ministro de facenda en 1751.

Si, esta é unha historia de cartos, de impostos e… non, ao final veremos por que non.

O caso é que as contas do erario do rei non daban (isto si que nos sona), e como sempre hai ideas, no departamento correspondente propúxose facer unha reforma impositiva que consistía en crear a Única Contribución. Para tal medida facíase preciso coñecer claramente a riqueza dos reinos (Castela e o resto). E para saber de tal tema fíxose unha macroenquisa, aínda que en realidade se trataba de pescudar nos petos dos súbditos (pois aínda non eran cidadáns) as posibilidades de achegar á facenda do reino para os numerosos gastos que un imperio europeo tiña naquela altura (aínda había colonias, mais o que aportaban con toda seguridade non era suficiente, isto tamén nos sona).

Cárcere

Cárcere de Xeve 1751

A Sementeira

Sementeira no Pazo de Gondar 1751

O coñecido como Catastro de Ensenada consistía en que persoas enviadas por mandato da coroa percorrerían o país enteiro, parroquia por parroquia, couto xurisdicional por couto xurisdicional e concello por concello, facendo 40 preguntas a unha comisión de cada lugar para coñecer o número de habitantes, familias, ocupacións e oficios, rendas anuais que lles reportaban, etc.

A comisión correspondente deu en caer en Xeve (Jebe para a comisión) o 3 de decembro de 1751. Hoxe temos á nosa disposición os folios do libro manuscritos polo escribán (outras veces scribano) de número y consejo, Juan de Fontanes, que daquela era un dos curas da parroquia de Santo André de Xeve (até 1755 no se dividiu coa creación da de Santa María). Digo un dos curas porque tamén neses tempos era habitual que nunha parroquia estivesen varios sacerdotes.

Este home letrado fai un relato bastante parco, debido seguramente a que usaba unha pluma de orixe animal cuxa punta tiña que mollar reiteradamente na tinta para poder escribir, e facíao en tempo real e segundo lle ían ditando. Asemade, por como redacta, trátase dun galego que usa acotío a nosa lingua pero escribe en castelán, as construcións son galegas e cando non sabe a palabra castelá… pois velaí vai a galega. A súa escritura por momentos é inintelixíbel, e só co paso das páxinas váiselle collendo o aquel para entender o escrito.

É así un interrogatorio (libro de interrogatorio) no que os paisanos deben facer “Respuestas Generales”, 40 preguntas sobre o nome do lugar, número de casas, relación de profesións e oficios nos que se detalla persoalmente o de cadaquén e, o principal, a renda anual que conseguen polo seu traballo.

Todo iso dá unha visión de como era a vida en Xeve hai 271 anos. Podemos tirar conclusións, algunhas moi sorprendentes.

A maioría dos apelidos e nomes dos habitantes das terras de Xeve naquela época son os mesmos de hoxe. O nivel medio de vida era moi baixo, practicamente limitábanse a subsistir facendo varios traballos, tanto homes como mulleres (estas levando tamén a casa). A casa… quen a tiña.

Existía unha certa organización e axuda social entre veciños/as. Tiñan cousas en común (do común as chamaban) como os pastos e montes onde pacen os animais (hoxe terreos das comunidades de montes), o cárcere público e a casa terrea onde fan audiencia (xustiza señorial). Había “pobres de solemnidad”, que vivían do que lles daban veciños e veciñas.

Escudo do Concello

Escudo dos tres pinos no Concello de Xeve

Tratábase do “Coto y Feligresía de Jebe”, cun Señor que aínda ausente (moraba en Betanzos) cobraba anualmente de cada veciño un real de vellón e de cada muller viúva dezasete maravedís “sin excepción de persona alguna”, os pobres e milicianos non pagaban polo que concluímos que estes non eran persoas. Tamén cobraba por cada “cabeza” de gando, “vacuno o mularreal y medio de vellón, e só oito maravedís por “obejuno, cabruno o cerdoso”. E nomeaba xuíz trienal, escribán de número, xuíz (mordomo) pedáneo e dous procuradores xerais, cargos do couto e freguesía.

Nos límites con outras parroquias falan dun “marco o mojón antiguo nombrado da estada…”, pedra que aínda está hoxe no mesmo lugar. Polo descrito debe ter máis de 300 anos.

O que producen nestas terras é millo serondo e millo miúdo ou panizo, “habichuelas”, liño, trigo e centeo, e quéixanse de que pola frialdade (humidade) destas terras non conseguen boas colleitas.

De árbores teñen pereiras, maceiras, cereixeiras, guindos, figueiras, viña, laranxeiras, limoeiros, nogueiras e castiñeiros, tirándolle pouca importancia á produción alegando que están “plantados en los salidos de las casas de algunos vecinos”, cousa que fan en todas as respostas pois sabían que era para pagar impostos.

A medida que utilizaban era o ferrado de centeo.

Nas hortas tiñan verzas, cebolas e cabazas, que usan para o seu sustento, e que en ocasións pola escaseza se ven obrigados a compralas na vila de Pontevedra.

Nos soutos teñen carballos, castiñeiros e piñeiros que están en terreos comúns, polo que entendo que a súa corta tiña que estar limitada pola comunidade.

Ademais pagaban “el diezmo” polos cultivos e crías de gando (agás do porco) que percibía o Rector da parroquia (15.000 reales), esta cantidade foi unha das razóns aludidas polo arcebispado para dividir a parroquia. O décimo producido en Gatomorto  recibíao o Arcebispo de Santiago (240 reais), e habíao tamén para o Covento de Santa Clara por parte de Maúnzo e parte dos Fontáns (100 reais).

Había parcería pecuaria, o Señor ou eclesiástico (este era un dos ingresos de todos eses sacerdotes) compraba un animal, cedíao en parcería a un labrego e repartían as crías, ou o obtido por elas. O animal máis valorado era a parella de bois.

Antes, como agora, tamén pedían rebaixa de impostos:  “esperan su alivio de la real clemencia de Su Majestad que Dios guarde, por medio del establecimiento de la Única Contribución, y que con ella cesen este y otros tributos gravosos”.

Hai tabernas, algunhas rexentadas por mulleres, nas que se vende o viño producido polos propios taberneiros/as.

Unha barca propiedade dun pontevedrés presta o servizo para cruzar a Mourente, e achegarse ás aceas nas beiras do Lérez. Custo da viaxe, 4 maravedís.

maravedíes

Maravedís

O día 20 de cada mes hai unha feira de gando vacún no lugar de Salgueiriños á que lle quitan importancia por non ter moito comercio, non sabemos se de certo ou para evitar a imposición.

A continuación presentan unha relación feita nos días anteriores sobre os “empleos” que hai no Couto. E comezan por referir os numerosos muíños e un batán, sinal da elevada consideración que tiñan para eles estas construcións, e como a fariña aló obtida era transportada en “pollinos e mulos”, tamén a importancia destes animais que só se dedicaban a este traballo e eran propiedade dos muiñeiros e as súas familias. A produción debía ser moi grande pois a maioría, despois da dedicada ao sustento familiar, era levada e vendida en Pontevedra. O número de muíños, incluídos os abandonados, aceas e os que só se poden usar cando o caudal do Lérez o permite achégase aos 70.

 E a relación de profesións e oficios comeza así: 1 xuíz, 1 escribán, 1 ministro ordinario, 1 alcalde de cárcere, 1 mordomo pedáneo, 1 sangrador e barbeiro (quen imaxina o que pasaba polas mans deste home), 157 labregos (incluídos ausentes e 1 manco!) e 8 xornaleiros.

Mención á parte temos que ter coa cantería, profesión por excelencia en Xeve xa naquela altura. Había 15 mestres de cantería, 287 oficiais e 32 aprendices. Todos eles tiñan outra profesión como labregos normalmente, polo que xa existía o pluriemprego. Cobraba cada canteiro por xornada de traballo: os mestres 4 reais de vellón secos e 3 dándolles de comer, os oficiais 3 e 2, e os aprendices 2 e 1.

Había 12 carpinteiros, aínda que un “impedido” (?), 16 xastres, 12 zapateiros (2 ausentes, un deles sen coñecer o seu paradeiro), 1 gaiteiro (que tamén era zapateiro), 2 cesteiros, 95 muiñeiros e muiñeiras.

     En todas as profesións e oficios, cando é muller na maioría dos casos dise que é viúva, semella que é como un título habilitante para ter un oficio e poder achegar ingresos á familia.

Tamén unha tratante en touciño, que o vendía na praza de Pontevedra xunto á fariña dos seus muíños. 3 curtidores, 4 tecedores e 13 tecedoras, 36 costureiras (unha impedida), 13 palilleiras, 10 cardadoras, 1 sancristán de 27 reais/ano por tocar as campás, 1 conqueiro, 1 mestre, 16 pobres de solemnidade que viven da esmola e dun din que é “fatuo” (que actúa ou fala amosando de xeito ridículo unha actitude de superioridade, ás veces infundada, ou facendo ostentación dunha situación de privilexio ou da obtención dalgunha vantaxe), 7 milicianos (estes e os anteriores eran os que non pagaban ao Señor, polo que non eran persoas?), 1 cereiro, 3 taberneiras, 1 sisero (prestamista?, di que vendía o viño ás tabernas), 1 estanqueiro e 1 estanqueira do tabaco, 7 pombais e unha pesqueira de uso exclusivo do Señor.

Só boto a faltar as patacas, e é que en 1751 non se plantaban, nin se comían, patacas en Xeve, seguramente porque había certa idea de que non se debían comer raíces (agás cando non tiñas outra cousa para comer, claro). En todo caso o seu cultivo en Galicia non se xeneralizou até finais do século, e parece que leva con nós toda a vida!

Só teño que dicir neste final por que non era unha cuestión de cartos. Como acontece en innumerábeis ocasións no imperio este inmensa obra ficou sen uso porque como recordarán ía destinada para a implantación en todos os reinos de “Su Majestad que Dios guarde” da Única Contribución, cousa que nunca ocorreu. Serviu para outros fins, entre eles este pequeno relato.

 Xan M. Pérez Nartallo

 

Xan M. Pérez Nartallo

Xan M. Pérez Nartallo

Abogado

Nacín en Vilagarcía o 12 de novembro do 1960, onde vivín, e Compostela, Padrón, Pontevedra. Teño vínculos familiares e afectivos con Canabal (Sober), Vilamelle (Pantón) en terras de Lemos, as cidades de A Coruña e Vigo, o porto de Marín, a illa da Graciosa nos Açores e Salvador de Bahia; polo que debo ser un atlante (Estatua con figura de home que se usa como columna e sostén sobre a cabeza ou os ombreiros a parte baixa dunha cornixa ou outro elemento do edificio ou Home de forza descomunal). Aceptarei, por descarte, a primeira definición.

Son licenciado en dereito pola UNED e Master en Administración Local pola USC, e só sei que non sei nada, cousa que infelizmente comprobo todos os días. Como administrativista tamén dou fe da diarrea lexislativa desta póla xurista, palabra que está moi preto da palabra xurro.

A paciencia é unha virtude, podédela practicar comigo.

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

“Revolución o Extinción” por Juanjo Guirado

“Revolución o Extinción” por Juanjo Guirado

Hablar de las “contradicciones del capitalismo” parece, para los oídos conformados por el discurso ideológico omnipresente, una fórmula gastada. Pero este es solamente un enunciado, y hay que desplegarlo para comprender su esencia profunda. Despreciar lo que no se conoce es fruto de una ignorancia cultivada desde el poder. Así, el más o menos involuntario ignorante “desprecia cuanto ignora”, como en otro tiempo y contexto lamentaba Antonio Machado.

Tras el derrumbe de la Unión Soviética, una corriente reformista de carácter socialdemócrata sacudió a los partidos de izquierda. No fue solo la pérdida de un modelo fallido lo que reforzó el revisionismo de tradición socialdemócrata, latente siempre como una alternativa a los cambios revolucionarios cada vez que parecen inviables, en esta ocasión pulverizó a algunos partidos, como el PCI, con las consecuencias que vemos en este mismo momento, e hizo tambalearse a otros. Desde luego, disminuyó su influencia y produjo derivas y fugas a derecha e izquierda (la mayoría a la derecha, más alimenticia). Recuerdo el calificativo de zorrocotroco aplicado a quien no compartiera esta deriva.

capitalismo

Quienes tomaron esta dirección, oportunistas aparte, no profundizaron mucho su análisis, que resultó puramente coyuntural. Ignoraron que ya entonces se había publicado aquel informe al Club de Roma: Los límites del crecimiento.

Pero además bastaría un razonamiento al alcance de cualquiera y que ya se ha divulgado hasta la saciedad: como en un espacio finito no puede haber un crecimiento infinito, y el capitalismo fracasa si no crece, los límites naturales conducen al sistema al agotamiento. Al llegar al límite tiene que convertirse en “otra cosa”. En qué podría consistir “esa cosa” dependerá de un devenir histórico difícil de anticipar.

Superada ya la capacidad de renovación de los recursos, no queda otra vía que el decrecimiento. La vía reformista de la socialdemocracia está agotada, y cómo se produzca ese decrecimiento dependerá de la resistencia de la fuerza de trabajo organizada, pero son muchos los factores que objetivamente se oponen a esa organización.

La resistencia de la clase capitalista se centra en la sobreexplotación de la naturaleza y el trabajo humano y encuentra un arma poderosa en los medios de desinformación que posee. La diversidad de situaciones laborales incrementa la competencia interna en la clase trabajadora, ya no sólo obrera en el sentido tradicional. Un creciente ejército laboral de reserva debilita las reivindicaciones. Hay rivalidades en la lucha por lo inmediato entre indígenas  e inmigrantes, empleados y desempleados, y una diversidad de situaciones laborales difíciles de unificar.

Pero el hecho objetivo de que este sistema muere, y la posibilidad de que la humanidad perezca con él o sea conducida a situaciones atroces debería reagruparnos para afrontar el dilema “socialismo o barbarie”, que hoy podemos reformular como “revolución o extinción”.

Así lo plantea Andrés Piqueras, profesor titular de Sociología y Antropología Social en la Universidad Jaume I de Castellón y miembro del Observatorio Internacional de la Crisis (OIC), con el que lleva tres lustros estudiando la crisis civilizatoria del capitalismo.

Con motivo de la publicación de su último libro, De la decadencia de la política en el capitalismo terminal, lo entrevista Salvador López Arnal. En el blog arrezafe, su conductor Loam resume lo esencial. Por mi parte, seleccionaré algunos puntos más. Puede verse la entrevista completa en Observatorio de la crisis.

Andrés Piqueras

En este momento histórico el capitalismo incumple crecientemente los dos principales elementos que constituyen su razón de ser: la conversión del dinero en capital y la conversión de seres humanos en fuerza de trabajo asalariada (subsunción real del trabajo al capital), o dicho de otra manera, en una mercancía que realiza trabajo abstracto.

Hemos visto algunas de las claves a las que se enfrenta el neoliberalismo financiarizado como modelo de crecimiento que se ha intentado poner en práctica a escala casi planetaria. Con la degeneración de ese modelo el capitalismo en sí mismo enfrenta una serie de contradicciones cada vez más insalvables:

  1. Entre acumulación y regulación (forma en que se expresa hoy la contradicción clásica entre desarrollo de las fuerzas productivas y relaciones sociales de producción).
  2. Entre valorización y realización (dado que la escasa recuperación de la tasa de ganancia en la producción se ha hecho a costa de una exacerbada depresión de la demanda).
  3. Entre el valor ficticio generado por el entramado mundial financiero-especulativo y la plusvalía real generada, que responde a un estancamiento de la rentabilidad (lo que denotó una parcial recuperación de las tasas de ganancia sin proporcional acumulación de capital).
  4. Entre estancamiento y endeudamiento, el cual como factor imprescindible del crecimiento actual no tiene contrapartida ni productiva ni energética para posibilitar que una hipotética acumulación futura pueda satisfacer las deudas del presente.
  5. Entre el valor capitalista y la riqueza social y natural, pues aquél depende cada vez más de la destrucción de éstas.
  6. Entre el desarrollo de las fuerzas productivas (la automatización) y las bases de sustentación del capitalismo: valor, trabajo asalariado, plusvalía, ganancia…, que resultan crecientemente deterioradas.

Los logros democráticos en el capitalismo, esto es, conseguir decantarlo hacia su opción reformista o socialdemócrata (con una relativa mayor distribución del poder social; mayor participación del conjunto de la sociedad en las decisiones que la afectan; mayor redistribución del conjunto de la riqueza social), sólo se han podido alcanzar históricamente, siempre a través de las luchas de clase, cuando coinciden tres tipos de factores:

1) Cuando la masa de ganancia y con ella la tasa media de beneficio se desarrollan satisfactoriamente para la clase capitalista.

2) Cuando la clase capitalista se ve con dificultad de reemplazar o sustituir a la fuerza de trabajo; es decir, cuando se reduce mucho el «ejército laboral de reserva».

3) Cuando la fuerza de trabajo organizada adquiere una relevante fuerza social y política (las posibilidades de esta condición están a su vez profundamente vinculadas a las de las dos anteriores).

En esta fase del capitalismo no se dan ninguno de esos factores. Antes al contrario, tenemos una acumulación de capital gripada sin visos de superarse; un «ejército laboral de reserva» que hoy se ha hecho mundial, con al menos 4.200 millones de personas en situación de «disponibilidad migratoria», allá donde y cuando lo requiera el capital. El poder social de negociación (capacidad de hacer valer los propios intereses a escala social) de la fuerza de trabajo queda, con todo ello, reducido a mínimos.

Eso quiere decir que pretender mejoras sociales sustanciales dentro del capitalismo actual se va convirtiendo cada vez más en una quimera (los hechos históricos que vivimos desde hace al menos 30 años así lo atestiguan). El avance social cada vez más claramente sólo se podrá hacer contra el capitalismo, como parte de un proyecto de construcción de otra civilización.

Por las mismas razones que acabo de exponer, si al capitalismo le va mal, si tiene dificultades para ampliar el valor o realizar la plusvalía, no puede permitirse aperturas democráticas. La política se cierra y se dirige en toda su amplitud e intensidad a intentar paliar la caída del valor. Eso se traduce en contrarreformas laborales y fiscales, exponencial aumento de la explotación, degradación de los mercados laborales y militarización de las relaciones internacionales. En la ciencia hay bastantes premisas más difíciles de comprobar que esta cuestión teórica que te estoy enunciando. La venimos constatando en nuestras experiencias de vida desde los años 70 del siglo XX.

Por eso precisamente lo que propongo en el libro es que la política dentro de los cauces del capital está prácticamente cerrada. Es cada vez más un mero instrumento del (moribundo) valor. Repito, hoy ya sólo contra el capital se pueden conseguir nuevos logros sociales, por lo que hay que empezar a replantearse proyectos y estrategias a partir de estas consideraciones, en lugar de mirar atrás, según hacen las izquierdas del sistema (o izquierdas integradas) en todos lados, para ver si el capitalismo vuelve o recupera su fase keynesiana. Como si eso fuera posible.

La grave encrucijada civilizatoria que atravesamos, con sus enormes desafíos ecológico-climáticos, económico-demográficos y sociales, no puede enfrentarse a partir de los principios básicos del modo de producción capitalista (competencia, individualismo, dictadura de la tasa de ganancia, intereses cortoplacistas, expolio de la riqueza social y natural, desigualdad crecientemente abismal, guerra permanente…), sino solamente a través de la cooperación, la mancomunidad y la planificación.

Ninguna de ellas puede darse a escala satisfactoria en un modo de producción basado en la feroz competencia entre intereses privados y en la toma de decisiones por parte de cada capital particular. La cohesión social, imprescindible para aquellos objetivos, tampoco se puede lograr sin nivelación de las partes. Esto es, sin al menos un considerable grado de igualdad social tanto local como mundial.

Tales condiciones sólo tienen alguna posibilidad de alcanzarse a través de un modo de producción en el que los medios de producción y vida estén socializados; donde se pueda planificar, por tanto, a partir del interés común y para el bien común. Quizá, ciertamente, la clásica máxima de «Socialismo o Barbarie» vaya teniendo que ir dejando paso a otra aún más perentoria, la de «Revolución o Extinción».

Juanjosé Guirado

Juanjosé Guirado

Arquitecto

Juan José Guirado Fernández, sevillano de nacemento (Écija 1946) e pontevedrés de adopción, tras rematar os seus estudos de arquitectura desenvolveu a maior parte do seu traballo como arquitecto en Pontevedra, traballo que, por circunstancias da vida, foi abandonando para dedicarse ao ensino, comezando por unha substitución no IES Concepción Arenal de Ferrol e aprobando posteriormente as oposicións a profesor de debuxo, profesión que exerceu en Pontevedra durante sete anos, seis deles no IES Valle Inclán.
Despois de rematar a súa tese doutoral, acabou na Escola de Enxeñería Industrial de Vigo, no Departamento de Deseño, no que traballou ata a súa xubilación hai agora sete anos. Ao longo dese tempo participou en diversos congresos e cursos dentro e fóra de España e realizou estudos sobre xeografía, historia, antropoloxía, filoloxía e literatura.
Desde hai dez anos escribe puntualmente no seu blog esencial o menos sobre estas e outras materias. Ademais da súa tese é autor de tres libros sobre xeometría e deseño.

Esquerdas e dereitas

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

La América de Humboldt por Luis Guereñu

La América de Humboldt por Luis Guereñu

La América de Humboldt

Luis López de Guereñu

Los noventa años de vida de Alexander Humboldt  son prolíficos como en pocos casos se habrá podido dar. Estudió los paisajes geográficos y celestes, fue científico y al mismo tiempo divulgador, estuvo en contacto con pueblos indígenas de América y describió la geografía de territorios peruanos, ecuatorianos, colombianos, venezolanos, antillanos, mexicanos y aún de algunas ciudades como Filadelfia y Washington.

Humboldt

Sus conocimientos abarcan la astronomía, las ciencias naturales, la geología y otras disciplinas, plasmando en una obra inmensa todas sus experiencias que, en el caso de América, cobraron la forma de atlas, dibujos y narraciones.

Desde el oeste de México exploró las regiones de Guanajuato, Ciudad de México, Taxco, Puebla, Veracruz y, viajando por el golfo de México, llegó a La Habana, Trinidad[i] y de aquí, a Cartagena de Indias. Exploró el Orinoco y llegó a las regiones de Angostura, San Fernando, Cumaná, Barcelona y Caracas. Desde Zapote[ii] siguió en dirección sur por el río Magdalena hasta Honda y Bogotá; luego Cartago y de nuevo hacia el sur en dirección a Quito, Cotopaxi, Chimborazo, Loja, Cajamarca, Trujillo, Lima y, por mar, regresó a Acapulco. Desde La Habana viajó también por mar hasta el nordeste de Estados Unidos, para regresar a Europa.

Ríos y zonas montañosas, selvas y paisajes nevados, zonas ecuatoriales y climas fríos, costas e islas, el altiplano mexica y la costa del Pacífico. Su obra es inmensa. Taxco, por ejemplo, al sur de Ciudad de México, es una población en medio de cerros y montañas que describió el geógrafo prusiano; Cotopaxi, al sur de Quito, se encuentra en plena cordillera andina con su volcán que conoció y describió Humboldt. ¿Qué reflexiones haría este cuando llegó a Cajamarca, lugar donde se produjo el encuentro entre el inca Atahualpa y Pizarro en 1532? No podría nuestro personaje dejar de considerar los aspectos humanos de la conquista, la ferocidad de unos y otros, las víctimas, los conflictos entre españoles y el lento sometimiento de aquellos indígenas, habitantes del noroeste del actual Perú.

Humboldt, en su “Cosmos”, nos ha dejado las sensaciones vividas durante los años en América, entre 1799 y 1804; no se limitó a la mera descripción, que en su caso es minuciosa, abundante y certera, sino que mostró la pasión que le inspiraron aquellas tierras inmensas, sin parangón en Europa.

Humboldt e Bonpland

Salió en compañía de su amigo Bonpland,  médico y botánico francés, del puerto de A Coruña para un viaje que marcaría un antes y un después en la historia de la Geografía, pero también fue el grandioso preludio de otras muchas expediciones geográficas y científicas que se hicieron durante el siglo XIX. El viaje de los dos amigos –más bien epopeya- no fue lineal; muy al contrario, estuvo entreverado de visitas repetidas, idas y venidas, anotaciones sin número, experiencias extraordinarias, acopio de información riquísima sobre pueblos, paisajes, climas, sistemas montañosos e hidrográficos, destacando lo estudiado sobre el río Orinoco. Emplearon canoas y levantaron un mapa con ayuda de relojes de longitud[iii] y los conocimientos que tenían de astronomía. Les acompañaron los españoles Nicolás Soto y el Padre Bernardo Zea, llevando unas decenas de indios las cargas de la expedición.

La Sociedad Geográfica Española (iv) ha dado cuenta de la exploración de Humboldt y Bonpland del Orinoco, redactando un informe que dirigieron al presidente de los Estados Unidos, Thomas Jefferson. Y como geógrafo que inicia la moderna concepción de la Geografía se ocupó de los aspectos humanos, de las desigualdades en México, de la multitud de razas, del mestizaje, del contraste entre la belleza y aún bravura de los paisajes… y de los vicios humanos. [i] En la costa sur de la isla de Cuba, tiene un gran interés patrimonial reconocido oficialmente.

américa

[ii] En la costa colombiana del Caribe, al sur de Cartagena de Indias.

[iii] Parece que fue invención de un relojero inglés en el s. XVIII, por medio del cual es posible determinar la longitud en que se encuentra un punto. En un museo situado en el edificio Guildhall de Londres se encuentra el primer modelo.

[iv] Sociedad Geográfica Española

Jose Luis López de Guereñ

Jose Luis López de Guereñ

Profesor de Geografía e historia

Jose Luis naceu en Vigo en 1951. Pasou os primeiros anos da súa vida na provincia de Salamanca, incluida a capital, regresando cando tiña 10 anos a Galicia. Realizou o bacharelato no Instituto Valle Inclán de Pontevedra. Estudiou Maxisterio e licenciouse en Xeografía e Historia, especialidade en Historia do Arte, na Universidade de Santiago de Compostela en 1975. Foi profesor no IES Valle Inclán e na Escola Pública de Adultos (EPA) de Pontevedra e no IES de Poio (Pontevedra). Ten un blog onde publica regularmente os seus artigos 

Obras: Historia de Pontevedra (1996, xunto a Antonio de la Peña Santos e Juan Juega Puig)

Historia de vida

Polacos e Ruteros

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥

Ana Pardo de Vera: Periodismo valente por José Cerdeira                                         

Ana Pardo de Vera: Periodismo valente por José Cerdeira                                         

Ana Pardo de Vera é unha periodista que escribe no Diario Público, do cal é Directora Corporativa e de Relacións Institucionais -anteriormente foi directora executiva do mesmo diario do que, por certo, participou na súa fundación.

Natural de Lugo, estudou Filoloxía Hispánica na USC e realizou un Mestrado en Medios de Comunicación en Santiago de Compostela.

Ana Pardo

    Comezou traballando no Diario Sur de Málaga, La Voz de Galicía, Diario 16, Tiempo e Público, do cal, como xa dixemos, formou parte._Foi  asesora do goberno de Zapatero en tres ministerios, á parte da Vicepresidencia de Política Territorial. É tertuliana de Mediaset, RTVE,  Cataluña Radio, TV3, ETB..

             É autora dunha crónica-reportaxe con información obtida sobre as viaxes oficiais que realizaba o Presidente do Goberno nas que tamén ía a periodista, o título: En la maleta de Zapatero.

Así mesmo é coautora do libro: La armadura del Rey,  e actualmente acaba de publicar a novela: El chantaje a una Jueza.

Escribe tres columnas á semana en Público  e ten un podcast: Los tres pies al gato, os sábados, de 3 ou 4 minutos de duración. Columnas e podcast nos que un pode observar a súa profesionalidade como periodista valente, comprometida, moi sagaz, mordaz, usando a ironía dunha forma crítica para ir ao fondo da cuestión sen medo ningún, sempre  argumentando, matizando as cousas con gran brillantez e eficacia.

Nos debates de radio e televisión sobresae polo seu dinamismo, coraxe, xenio para defender aquilo que sabe que é certo fronte a aqueles compañeiros de debate que non levan os deberes feitos ou ante tanto periodista reaccionario ou non periodista. Ela, pola contra, actúa con garra e gran decisión argumentativa. Eu considéroa unha periodista de raza.

             De esquerdas, cunha gran sensibilidade social e empatía, unha persoa moi preparada política e intelectualmente, unha periodista a contracorrente de toda a maraña casposa do periodismo convencional. Forma parte dun grupo de bos profesionais dos medios alternativos que non dependen dos bancos, nin de empresas, nin do neoliberalismo mediático, tales como Jesús Maraña, Benjamín Prado, Alicia Gutiérrez, Cristina Monge, Manuel Rico, Daniel Besteiro, Daniel Bernabé, Ignacio Escolar, Olga Rodriguez, ect., ect. Son a maioría  dos que escriben en medios alternativos, sen ataduras.

Acaba de saír a súa primeira novela -como sinalo ao comezo do artigo- :  Chantaje a una jueza.

Esta novela, en boca da propia autora “es una zambullida en la cultura de la política gallega, manchada de caciquismo y corrupción, narcotráfico, prostitución y trata”.

             Sen paixón, con obxectividade, creo que é unha moi boa novela na que a corrupción está moi presente. Moi ben estruturada, cunha trama moi ben construída, uns personaxes “de carne e óso, vivos” que chegan ao lector coma se os tivese diante. Tamén se pode ver, lamentablemente, o estado de corrupción da nosa querida Galicia, unha corrupción moi seria.

chantaje a una jueza

Sempre considerei que a Comunidade de Madrid, a Comunidade Valenciana  e Andalucía estaban á cabeza neste sentido, mais resulta que Galicia atópase tamén nese pelotón dos primeiros en chegar á meta. Non é que non soubese que na nosa comunidade existía moita corrupción, por exemplo o mundo do narcotráfico, pero aquí son uns “mestres” en que non se note dunha forma ostensible. Galicia e o seu misterio, ou a súa “empanada mental” de medo, apatía… , ou é que resulta que esta mafia é maioritaria e entón…somos cómplices?

     Ana Pardo de Vera insiste en que o seu libro ten a súa parte de ficción, pero todo o que describe baseado en papeis xudiciais e no que ela sabe polos seus anos de profesión cadra co que acabo de sinalar sobre a mencionada corrupción.

 A integridade da policía, da acusación, do xuíz instrutor, etc.,  no  intento de facer fronte aos corruptos experimentados e sen escrúpulos, con apoios moi ben ensamblados, pode verse atrapada  e caer nas “fauces” dos métodos mafiosos,  frustrándose  así toda a investigación.

Nunha das numerosas entrevistas que concedeu na promoción do seu libro lemos o seguinte:

     “¿Cuántas cosas te dejas en el tintero cuando escribes una información en todas sus variedades, reportaje, análisis, incluso cuando escribes opinión…? 

  “A veces es necesaria la ficción para retratar toda la realidad, los ambientes, las implicaciones estructurales… Pero esto no es nuevo, conocemos mucha historia de España y del mundo gracias a la ficción”.

      Si, a información  que está moi ben condesada polo bo ou a boa periodista, debido á rapidez, á premura de tales informacións, unhas detrás doutras ou incompletas, polos inevitables cabos soltos, co tempo require unha estrutura que lles dea corpo a eses datos para conformar esa complexidade da que fala Ana Pardo. Paréceme que a novela non deixa de ser, neste caso, unha prolongación dese periodismo diario vertido en columnas, pero preparado “ao forno” non? e regado cun Vega Sicilia, aínda que cun bo Godello  tampouco desmerecería (como ocorre na novela). Refírome a un bo traballo, crible, panorámico e global.

    En canto ao poder e á corrupción Ana Pardo explica o seguinte nesa mesma entrevista:

       “Pero la cultura de la corrupción en España, y no digamos en Galicia, de donde yo soy, siempre me ha fascinado. Ortega y Gasset ya alertaba contra ella: tenemos un problema y cada acción corrupta nos afecta a todos y todas. Los casos aislados no existen”.

    Tamén Ana de Vera botou man dos seus recursos políticos formando un triángulo co coñecemento que sabe e intúe do poder e a ficción, ese subconsciente realista. En resumidas contas como a autora do libro explica:

 ”Hay un ‘modus operandi’, que va desde pagar y aceptar dinero sin facturar por arreglar un grifo hasta montar un sistema de salarios en B para altos cargos de un partido o de comisiones para un rey”.

   “El poder es lo que mueve el mundo y, en demasiadas ocasiones, en contra de los intereses del mundo y la mayoría de sus habitantes. Y eso, desde un punto de vista de pura ética y democracia, debe ser vigilado para evitar la corrupción en toda la amplitud de la palabra, esa que arrasa con todo y causa tantísimo dolor en la gente, en personas con nombres y apellidos, que es también lo que trato de contar en la novela”.

Outro tema moi importante nesta novela é o papel de vítima  maltratada, aldraxada, violentada, tratada como un ser inferior, como é a muller dentro do proxenitismo, a trata e a prostitución. É a “materia prima” para  este traballo incalificable que obvia todos os dereitos humanos e que produce beneficios aos que están nese miserable negocio creando unha maraña de sociedades pantallas, testaferros, apoderados, etc. Desde esas sociedades creadas por despachos amigos

dos corruptos lévanse os cartos a sucursais financeiras situadas en opacos paraísos fiscais, onde se  evaden  impostos ou se branquean mediante a compra inmobilaria, arte, coches, barcos… As mulleres explotadas, son tristemente esa “materia prima” para ese infame negocio.

   Deixemos a Ana Pardo de Vera que explique ela, con esa claridade que a caracteriza, este gravísimo atropelo sobre as mulleres que arriban ao noso país para vivir un pouco mellor do que o fan nos seus países de orixe, ou que son traídas por proxenetas que as van buscar prometéndolles montes e moreas.

      ““El tema de la trata es lo más doloroso que he tenido que abordar en el libro”

Sí, la trata de mujeres, la esclavitud sexual está muy presente en el libro porque dentro de las tramas en las que me he inspirado, en los sumarios de corrupción, la prostitución tenía un papel muy relevante como forma de chantaje, como forma de extorsión, como forma de poder, como forma de enriquecimiento. Intento denunciar el uso que se hace de las mujeres en todas estas tramas de poder.  Eso por un lado, y por otro, la cultura del putero con el que se ha nacido en muchos sitios. A todos y a todas les sonará el famoso episodio en el que un hijo, un abuelo, un tío o un amigo lleva a su hijo o a su sobrino a desvirgarse a un puticlub de carretera. Anécdotas como esa sobran en la vida real y son una tragedia. Lo que estás mostrando es que la mujer es un objeto del que puedes disponer cuando te dé la gana por cuatro perras. Es lo más doloroso que he tenido que abordar en el libro porque además ha habido casos en Galicia con mujeres desaparecidas, mujeres obligadas a abortar a palos en sumarios de corrupción con políticos implicados, con jueces implicados, vecinos que hacen la vista gorda… Es un tema terrible que no es ficción y que está ocurriendo todos los días.”

Ata aquí as pinceladas sobre o quefacer desta boa periodista e a súa incursión na novela que, para min, non deixa de ser tamén unha prolongación do seu periodismo cotián, creando un mundo de realismo e ficción  e ao mesmo tempo unha rica trama novelesca con personaxes de “carne e óso”. Trama novelesca que pon ao lector moi atento ante un desenlace inesperado, aínda que posible nese mundo infame de corrupción. Seguro que sí.

Ana Pardo con José Cerdeira
José Cerdeira Soto

José Cerdeira Soto

Topógrafo

Estou xubilado desde o ano 2004 e vivo en Pontevedra desde 1982.

Nacín en Soutelo de Montes, no Concello de Forcarei, no ano 1946 e xa no 63 entrei na empresa na que transcorrería toda a miña vida laboral Dragados y Construcciones, onde me formei como topógrafo, profesión que exercín ata a miña xubilación.

Pasar a formar parte das “clases pasivas” non se converteu nunha situación traumática para min, ao contrario, enchín as miñas horas de lecer de múltiples actividades para as que, cando traballaba, non tiña tanto tempo: a lectura, a implicación en diversas iniciativas culturais, sociais e políticas;a participación no voluntariado da Cruz Vermella, ir á universidade de maiores, ser moi activo nas redes sociais, etc.

A miña intención é seguir facendo cousas e aprendendo outras, deica o último suspiro.

Historia de vida

La muerte del gran fotógrafo: René Robert

máis artigos

♥♥♥ síguenos ♥♥♥