Non bebemos, emborrachámonos,  non cantamos, berramos por Pascasio Radberto

A noite do 12 ao 13 de agosto de 1995, Lila Amara e o seu home Bachir eran brutalmente  asasinados en Tixeraine, cidade da periferia de Alxer. Ambos os dous foron afuracados a tiros  á porta da súa casa mentres estaban charlando. Non satisfeitos, os asasinos, despois  e, coma se se tratase dun ritual, degolárona. Quen era esta muller? Pois Lila Amara  era unha cantante alxerina de Raï.

Comecemos polo principio. Alxeria independizouse de Francia en 1962 tras unha longa guerra. A partir dese momento quedou constituído como un estado socialista e laico á fronte do cal estaba o partido único, Frente Nacional de Liberación (FLN). Pouco a pouco  este, comezou a derivar cara a unha ideoloxía de corte panarabista.  A aspiración desta ideoloxía nacionalista árabe, era que todos os pobos árabes sen excepción, xa foran  de África ou de Asia, formaran unha soa nación e remataran por unirse. O exipcio  Gamal Abdel Nasser foi un dos seus principais líderes.

Despois de derrotar os franceses, sen présa, pero sen pausa, a vida en Alxeria foise islamizando. Foise abandonando o laicismo. Boa proba disto é que o idioma francés e tamén o bérber foron sendo desprazados devagar polo árabe clásico. A  islamización acentuouse a partir de 1978, dirixida por Chadli Benyedid, presidente naquel momento do país. A consecuencia desta política de islamización foi que as distintas correntes fundamentalistas islámicas da década dos oitenta, atoparon o camiño aberto para difundir a súa ideoloxía. Co tempo estes grupos foron desprazando unha certa oposición de esquerdas que existía e lideraron os movementos de protesta, que se estenderon por todo o país debido á pobreza que se orixinou pola caída dos prezos do petróleo, principal riqueza de Alxeria.

Desde finais de 1987 e durante todo o ano 1988 sucedéronse protestas e algaradas  cada vez máis graves. A extensión e gravidade das revoltas daba a entender que o réxime do Frente de Liberación Nacional, non ía durar moito tempo. Ante esta situación, os altos mandos militares obrigaron o presidente a anunciar as primeiras eleccións libres da historia de Alxeria.

Meses máis tarde, xa en 1989, Abbas Madani, veterano xeque e o predicador Alí  Belhadj, fundaron o Frente Islámico de Salvación (FIS), co propósito de reemprazar  o sistema democrático recén imposto por un réxime dirixido pola lei coránica.

En decembro de 1991 e de forma sorpresiva o FIS gañaba a primeira volta das  eleccións. A reposta do poder foi inmediata. Semanas despois en xaneiro de  1992,  un golpe de estado militar depuxo ao presidente, cancelou a segunda volta das  eleccións, prohibiu o FIS e encarcerou miles de alxerinos simpatizantes cos  fundamentalistas, que foron levados a campos de concentración situados no Sáhara.  Entre os detidos estaban os dous fundadores.

Inmediatamente deu comezo a guerra civil, coñecida  por varios nomes entre eles o  de os <<années de braise>>, os anos das brasas. O obxectivo do FIS era substituír a  incipiente democracia por un réxime teocrático. A guerra desenvolveuse sobre todo no norte do país, onde as guerrillas se atopaban cómodas porque as beneficiaban  os bosques e as  abundantes matogueiras dese territorio. A zona cero atopábase ao sur e ao oeste da capital de Alxer, nun radio de acción moi pequeno. Eran uns cantos  centos de quilómetros cadrados. Pola contra, no sur do país e debido a que a súa poboación era e é moi escasa, non houbo apenas combates e case non se viu afectado, malia que alí é onde se concentran as grandes reservas de petróleo e gas.

En plena situación de guerra, en 1993 constituíuse o  Grupo Islámico Armado (GIA). O  GIA era moito máis radical que o  FIS. Os seus partidarios, moi numerosos nos suburbios  da capital Alxer e as cidades confinantes, tiñan un pensamento próximo ao  Wahabismo saudí  e consideraban renegado e impuro a todo crente que non seguise o seu extremismo. Desde o principio seguiron unha liña moi dura, na que calificaban de  inimigos tanto ao goberno como ao propio FIS. Comezaron a realizar actos terroristas  de todo tipo con tremenda violencia. Falsos controis de estradas; masacres pola  noite contra poboación civil; atentados con coches bomba; e incluso ameazas de  queimar escolas con todos dentro por non ser o suficientemente islámicas. Nesta orxía  de violencia, en agosto de 1994, chegaron mesmo a anunciar o Califato de Alxeria.

Para combater o GIA, o goberno organizou grupos de autodefensa compostos por civís  pobremente armados, en moitos casos só contaban con fusís de caza. Estas milicias,  a veces apoiadas por outras que estaban mellor equipadas e adestradas, tiveron un  relativo éxito na Cabilia, rexión alxerina que está fundamentalmente poboada por  bérberes que estaban en contra do goberno alxerino, pero aínda máis en contra dos   radicais islamistas.

En 1994 o FIS e outros grupos uníronse no Exército Islámico de Salvación <<AIS>>.  Condenaron os ataques indiscriminados contra a poboación civil reivindicados polo GIA e intentaron comenzar unhas negociacións co goberno alxerino. Estas  negociacións en teoría realizaríanse en Italia, pero o goberno nin acudiu nin nunca tivo a intención de facelo.

O GIA mentres tanto, seguía ao seu, ou sexa matar. Fíxose forte no rural e tamén  dominaba gran parte da periferia do sur da capital.

Dáse a particularidade de que en varios destes masacres os cuarteis da policía ou do exército estaban o suficientemente preto como para que puidesen chegar en auxilio das poboacións atacadas. Incluso nalgúns casos eran alertadas as forzas de seguridade, pero ou tardaban en actuar demasiado tempo ou non poñían o suficiente empeño en facelo. Todo isto fixo medrar a dúbida de que no  GIA había infiltrados oficiais do  goberno que mesmo podían ser en gran parte os dirixentes da organización. A idea  era converter en terror, todo o que tivese que ver co islamismo radical.

Por fin, tras ser elixido presidente Abdelaziz Bouteflika en 1999, declarouse unha lei de  amnistía para a gran maioría das guerrillas. Tras o conseguinte <<acto de  contrición>>, a maioría dos guerrilleiros volveron á vida normal. Pouco a pouco o  número de masacres foi diminuíndo paulatinamente. A maioría dos movementos islamitas aceptaron e integráronse na vida democrática e incluso moitos dirixentes do FIS foron reciclados para o xogo democrático.

Só o GIA seguiu combatendo, pero os seus restos foron perseguidos e atrapados nos anos sucesivos. Os máis recalcitrantes deles seguiron cometendo atentados con  coches bomba, tiroteos e demais, entre os anos 2004 e 2012. Pero estes grupos xa se  identificaban claramente co grupo <<Al Qaeda do Magreb>> e estaban  desvinculados dos movementos políticos e relixiosos de Alxeria. En definitiva, entre  os anos 1992 e 2002 a guerra civil alxerina cobrouse 150.000 mortos.

Entre as miles de persoas asasinadas polos terroristas do GIA, atopáronse varios  intérpretes da música coñecida como RAÏ. É pasmoso o odio que espertou e  esperta este estilo musical entre os fanáticos integristas islámicos, pero o motivo é bastante claro. O Raï é unha música que está a favor dunha vida independente e xusta,  lúdica  e, por riba de todo, máis divertida e iso no mundo árabe xa é moito dicir.  Mike Zwerin definiuna coma <<unha especie de blues árabe que combina as  tradicionais estruturas norteafricanas con rock, funk e reggae>>. Pero  probablemente é  J. F. Bizot o que deu coa definición perfecta: O Raï <<é coma  un peixe que quixeras atrapar coas  mans enxaboadas>>.

O Raï é un xénero musical  moi popular en Alxeria e por extensión en gran parte do Magreb. Realmente é un caso moi curioso dentro da música popular do mundo árabe.  Orixínase nun principio nas rexións rurais do noroeste de Alxeria e con relativa rapidez, a principios do século XX, comeza a estenderse por cidades costeiras como Orán e a propia Oujda en Marrocos. Son cidades ambas as dúas fronteirizas que teñen moitos rasgos culturais comúns, malia estar en estados diferentes. Para explicar os seus inicios  hai certa polémica, pero crese que as súas raíces atoparíanse no  <<Zendani>> música improvisada, esencialmente feminina e que pouco a pouco se combinaría con influencias do jazz e o blues traído polos soldados franceses durante a Primeira Guerra Mundial. Os primeiros seguidores desta música serían os marxinados sociais, que a farán súa nunha situación de case semiclandestinidade.  Durante unhas décadas, foi identificada pola súa intimidade, <<despedidas de solteiro,  night-clubs, burdeis, é dicir os lugares onde os/as cantantes podían ser francos e procaces>>. Co tempo e sobre todo a partir dos anos 70 do século XX o Raï vaise converter na música imprescindible para a mocidade de toda Alxeria en calquera tipo de festa, pero fundamentalmente nas vodas.

O Raï, é un caso específico dentro da música popular árabe. Tivo un progreso inaudito cunha serie de intérpretes moi especiais.  É un estilo musical que ademais de reivindicar a creatividade popular e a improvisación, foi bandeira no Magreb de ideas consideradas subversivas no mundo tradicional árabe, como poden ser a utilización de linguas autóctonas, os dialectos e a reivindicación da idea de periferia. Tamén da transgresión en todas as súas facetas, como o cuestionamento das normas e a exaltación dos praceres, sobre todo o alcol e o sexo.

Se esperta un absoluto rexeitamento entre os integristas islámicos é porque é unha música de masas, de carácter lúdico-festivo e totalmente libre de ataduras. Así mesmo é unha perigosa arma capaz de provocar entre a mocidade magrebí auténticos movementos sociais, sobre todo entre os emigrantes nos países europeos, como poden ser Francia e incluso a propia España (Barcelona).

A música Raï, cántase en árabe dialectal magrebí e as súas letras, como xa se comentou, soen tratar temas relacionados coa vida cotiá e as preocupacións sociais, políticas e sexuais da mocidade alxerina e por extensión de todo o Magreb. Os seus dous grandes argumentos son o alcol e a frustación sexual. Cheb Zahuani di nunha das súas cancións <<non bebemos, emborrachámonos, non cantamos, berramos>>. Este  discurso profundamente subversivo na sociedade musulmá fixo que o  Raï,  estivese prohibido na radio e na televisión alxerina durante longo tempo, por ser considerada demasiado provocativa.  Pero co tempo este estilo musical foi gañando popularidade nos países de  África do Norte  e Oriente Medio. Unha das causas da súa rápida difusión foron as <<casetes>> gravadas de forma  semiclandestina e de pésima calidade de son. Co tempo foise abrindo ao resto dos medios de difusión, incluíndo tamén a radio e a televisión.

A partir dos anos  80, ao  entrar en contacto con Europa e sobre todo con Francia, o Raï, viuse influenciado polo Rock and Roll e outros xéneros musicais como o Reggae ou o Hip Hop. Os músicos de Raï, comenzaron a engadir baterías, guitarras eléctricas, órganos  e sintetizadores aos instrumentos tradicionais magrebís como o <<darbuka>>  (especie de tambor de copa); o<<gasba>> (frauta de cana); o <<bandir>> (pandeiro); e  o << tar>> (pandeireta con címbalos). Con esta mestizaxe musical, o Raï comezou a ter  proxección en toda Europa e incluso nos Estados Unidos.

Xa se dixo que durante a guerra o GIA lanzouse a unha campaña enlouquecida de asasinatos e atentados contra intelectuais, estranxeiros, xentes da cultura e cantantes de Raï. O primeiro deles foi <<Abdelkader Alloula>>que foi asasinado a tiros  en Orán en marzo de 1994, moi preto do seu lugar de traballo. Seguido,  o  15 de febreiro de 1995, de <<Rachid Baba>>, ao que se lle disparou fóra da súa tenda de discos en Orán. Baba  foi elixido como branco polos integristas por ter producido cancións con textos sentimentais e da vida diaria das mulleres.  

En agosto dese mesmo ano, de 1995, tocoulle a quenda á cantante bérber <<Lila  Amara>>, ametrallada  e logo degolada xunto ao seu home nos arredores de Alxer. Amara, de 40 anos, gravara unha serie de cancións e uns cantos videoclips para a televisión alxerina. Era unha pioneira da loita pola feminidade no país magrebí.