Entrevista con:
Rocío Viéitez FerroContinuamos esta sección de ENTREVISTAS A ESCRITORES, que inaugurabamos con Riveiro Coello seguida de Fina Casalderrey e de Santiago González Lopo, coa realizada nesta ocasión a Rocío Viéitez Ferro que , ao igual que xa fixera Antón, Fina e Santiago aceptou a nosa proposta de bo grado. Moitas gracias Rocío.
Rocío Viéitez Ferro. Nada en Campolameiro no ano 1975, estudou Filoloxía Inglesa na USC e Tradución e Interpretación na Universidade de Vigo. Traballa como tradutora técnica e no ano 2021 inagura a colección Candemaia, na editorial Laiovento, cun primeiro título, Mociñas, edición en galego da obra de Loisa May Alcott, que conta cun limiar de Kathleen March, profesora emérita da Universidade de Maine.
Cóntanos, como foi o teu percorrido de estudos e profesional ata chegar a Mociñas?
Estudei Filoloxía inglesa en Santiago e comecei o doutoramento en lingüística pura na Universidade de Oviedo, porque quería estudar a evolución das vogais do inglés antigo ao medieval, pero realmente saturoume e como sempre quixera ser tradutora, fixen o exame de ingreso en Tradución en Vigo, e o meu proxecto de fin de carreira foi cunha obra dunha escritora de Quebec, Nicole Brossard, que se chama “A carta aérea”. Nese ano no que rematei a carreira, aínda que os meus intereses ían á tradución literaria, comecei a traballar para Mitsubisi, e nos distintos traballos que fun encadeando, fun facendo o meu currículo en tradución técnica. Quedábame esa espiñiña de tradución literaria, e en 2019 propuxéronme facer a tradución dun conto de Valle Inclán, en colaboración co Museo da Pobra do Caramiñal, e lanceime.
E lanzácheste con Valle Inclán, que ninguén se lanzara a traducir, sobre o que parece que hai como un manto impenetrable do castelán.
Efectivamente, hai como un tabú en traducir a Valle, pero non me importou. Era un conto con temática galega, ambientado na Pobra, encadrado dentro dun proxecto do Museo, que merecía estar en galego. E este novo proxecto foi xurdindo tamén porque son unha lectora voraz e son tradutora, e sentía que había libros que tiñan que estar en galego. De aí xurdíu a idea dunha serie de libros, cun fío condutor, libros escritos por mulleres, con e que ensinan algo, digamos cun compoñente educativo. Así nace a colección Candemaia. Presentei o proxecto á editorial Laiovento e iniciamos con este primeiro libro.
A proposta da colección é túa, entón, non é algo que se vaia ir improvisando. Es ti a que propós a relación de libros que sen van publicar en Candemaia?
Si, é así. A proposta é miña. Eu propuxen os libros, e cada un deles pretende facernos pensar, non deixarnos indiferentes. O segundo título que imos publicar encádrase na vida dun mundo árabe, nos anos 40, e desde a visión dunha nena. Pero tampoco queremos que se considere unha colección feminista, por iso acordamos que todo libro leve a achega dun home, achega que non ten por que ter relación co libro. Por exemplo Mociñas leva un poema co que me agasallara Heitor Picallo, e os outros títulos tamén contarán cunha achega masculina.
Moitas tradutoras e tradutores, que ao final a palabra é a vosa ferramenta de traballo, adentráronse no oficio de escribir. Estás nesa tesitura?
Non, realmente non me vexo, non teño dotes para iso. A colección en si nace dunha inquedanza, dun obxectivo meu, dunha necesidade persoal, necesidade que non sinto de escribir.
A miña ollada é desde a tradución técnica, que é na que traballo a diario. Son dous universos distintos, pero a tradución literaria realmente é máis arriscada.
Traduces directamente da obra orixinal ou apóiaste noutras traducións xa consolidadas noutros idiomas que manexas?
A tradución faise directamente da obra orixinal. Recoñezo que en Mociñas vinme tentada nun momento a acudir a outras traducións para abordar, por exemplo, unha canción que non sabía como resolver, escrita, como todo o libro no século XIX e coa linguaxe do século XIX . Pero o que me atopei foi con moita adaptación polo que decidín respectar ao máximo o que poñía a autora, para que non se perdera a esencia do que escribiu Alcott, que foi unha muller brillante, reformista, abolicionista, defensora do sufraxio feminino, con formación cultural, e cunha vida moi interesante, no século XIX, e todo iso reflíctese na súa obra, como unha quinta irmá March.
O campo da tradución é bastante descoñecido, é como algo invisible , anónimo e pouco valorado. Canto tempo tardaches en facer a tradución? E tendes prevista unha rolda de presentación do libro como fan os autores?
Non sabería dicir, ao mellor oito ou nove meses. Primeiro a lectura detida e subliñada, da que fas un primeiro borrador, tamén cheo de notas e subliñados, ata que chegas á versión final, na que me axudou Kathleen e espero que conseguira respectar o texto de Alcott.
É certo que os tradutores seguimos a ser anónimos, e hai xornais ou críticos que se puxeron en contacto conmigo, pero non temos deseñada unha rolda.
O que realmente presentamos é a colección en xeral. O seu nome xera curiosidade; era sabedora do risco que corría poñendo ese nome, pero para min merece a pena facelo.
A situación da lingua galega é dramática en todos os eidos. Como ves o mundo da tradución en Galicia, tanto a técnica como a literaria?
Eu traduzo cousas moi diversas desde o inglés e desde o castelán, pero en galego pode ser un 10% do que fago habitualmente. A menos que sexa algo institucional, non existe. No eido literario, hai editoriais que están achegando moitas obras, e nos últimos anos vaise medrando, sabendo que o mercado en galego é moi limitado, polo que se depende moito das subvencións, e a Xunta está a poñer moitos atrancos para achegarse ás axudas, o que resulta curioso. Aínda así, cada vez hai máis títulos da literatura universal en galego, que é algo que necesitamos.
Que é o que máis che gusta da túa profesión? E tamén o que menos che gusta.
O que máis me gusta son os retos, sen dúbida. Atopar palabras que non coñezo ou descubrir un texto do que non saiba nada, como unha tradución que fixen dun manual de xiroposicionamento de satélites, que era algo descoñecido ao que achegarme e aprender.
E o que menos me gusta son os prazos, que ás veces nos levan a uns horarios moi extensos, e por outra banda, o desprestixio que estamos tendo, no sentido de que hai uns tradutores neuronais estupendísimos que fan que moitas empresas, a non ser que sexa algo moi técnico, recorran a eles, e contraten os tradutores para a postedición, coa metade da tarifa, aínda que tamén teñan que traducir.
Que outras autoras tes previstas, queres apuntarnos algo máis sobre o camiño da colección, ou dos títulos que para ti son máis definitorios?
A idea da colección é achegar esa ollada de mulleres de moitas partes do mundo, polo que intentamos coller un pouquiño de todos. Para min, o seguinte título da colección, “Soños do limiar”, é fundamental, dos libros máis bonitos que lin, pola tenrura do relato dunha nena de cinco anos sobre o Marrocos do protectorado. Cada libro é distinto, ensina algo diferente, pero hai libros máis duros que eu non vou traducir, aínda que entendo que teñen que estar na colección. Mociñas era como un xeito máis neutro de empezar esta colección, que pretende educar en valores, facernos un pouco máis humanos ou recapacitar.
Comezar con outro libro, de autoras eminentemente feministas, marcaría moito a colección, na que non todo é feminismo. Hai libros que son educación das mulleres, ou outros temas que non se encadran no que se pode coñecer como feminismo, pois non é esa a finalidade da colección. Ten libros feministas, duros e diversos. Son todos eles libros que a min me axudaron, no meu caso foron a miña salvación. Son visións de como outras mulleres foron enfrontándose a distintas situacións, algunhas delas durísimas, de aí escoller libros de mulleres. Se hoxe estou aquí, estou por ler, e moitos deses libros foron táboa onde amarrarme.
Moitas grazas, Rocío, polo teu tempo, e fundamentalmente por esta marabillosa colección que acabas de inaugurar. Oxalá Candemaia nos axude a coñecer, na nosa lingua, moitos libros da literatura universal escritos por mulleres que ven o mundo desde distintos lugares e situacións, pero sempre con ollada feminina.
Peque González Nóvoa
Mestra
Son Peque González Nóvoa. Nacín en Pontevedra hai 63 anos, nunha familia das de aquela, “numerosa”. Estudiei Psicoloxía en Santiago e dediquei toda a miña vida laboral á docencia, no ensino público; nos primeiros anos como mestra de infantil e posteriormente como orientadora, ata que hai dous anos decidín pasar a esta etapa chamada xubilación.
No meu percorrido de vida acostumo a definirme como muller, mestra, nai e avoa, sen orde prevalente, por que considero que son os elementos que conforman quen son.
Achégome a este grupo de xente que tivo a boa idea de poñer en marcha este proxecto “De vella a bella” coa intención de aprender e poder aportar un micrograo de area. Neste contexto no que vivimos, e nesta situación de pandemia, creo que todo o que implique a activación das persoas, sexa cal sexa a súa idade, é positivo.
máis artigos
♥♥♥ síguenos ♥♥♥