“De naturista ao Zola ou ao Maupassant, evoluíu

                                  abominablemente no “Ulysses” cara á fría e descarada

                                  pornografía (na que o talento mídese polo número de edicións

                                  que a policía recolleu), e cara á destrucción da forma artística

                                da novela, que sustitue por un inxustamente celebrado, mais

                                  caótico,  insoportable, tolo, e incoherente balbuceo de enfermo

                                  cerebral”.

                                              Ramón Domingo Perés y Perés, 1949.

           Debo comezar por admitir que, ata o intre que máis adiante indicarei, nunca lera unha soa liña de James Augustine Aloysius Joyce –James Joyce– (Dublín, 1882 –Zúrich, 1941). Certos comentarios sobre a súa obra predispuxéranme  cara a esta  tan pouco ortodoxa actitude. Tería que ser por medio dun agasallo, cuxo acerto nunca valorei axeitadamente, que, no ano 1979 chegara ás miñas mans unha reedición das súas obras, entre as que, ademais, se atopaba a pseudo-paráfrase que, acerca del publicara cincuenta anos antes o inesquecible Vicente Risco Agüero (Ourense, 1884-1963), para que, a través da imaxinación e do  pensamento deste principiara a sospeitar que as indicadas opinións non eran a única verdade que respecto a Joyce cabía.     Estoume a referir, coma xa estaredes a sospeitar, a Dedalus en Compostela, un comentario de Risco que ofrece a máis incrible das elucubracións histórico-literarias que imaxinar se poida, a cal, e curiosamente, resultaría despois a causa da experiencia á que me refiro no título.

       Explícome: Dedalus, -Stephen Dedalus, para ser máis exacto-, é o personaxe que na máis famosa das obras de James Joyce encarna a Telémaco, o fillo daquel  Ulises, rei de Ítaca, e, ao mesmo tempo, ao propio Joyce, mentres que o astuto e errático protagonista da Odisea está personificado  na mesma por Leopold Bloom, un xudeu irlandés que, ademais doutras singulares experiencias, chegou a rememorar, nunha soa xornada, concretamente na do 16 de xuño de 1904, nada máis, nin nada menos, que a peregrinaxe efectuada polo protagonista que Homero inmortalizou no seu poema, logo da destrución de Troia, hai disto xa máis de 2700 anos.

     Así, pois, teño que admitir o oportuno que resultou para canto vou referir que aquela fría mañá do ano 1926,  tivese a fortuna Vicente Risco de se atopar con Stephen Dedalus, un dos protagonistas do “Ulysses” de Joyce, na libraría que daquela existía nas proximidades do pórtico de Salomé, en Compostela.

    “ -Veño a gozarme do suicidio da miña raza –afirmara naquela memorable ocasión o nunca satisfeito Dedalus– Aquí todo camiña cara ao non ser, pola vontade e pola industria distes meus irmás de aquí. Iles non o fan por soberva, senón por inconscencia; van movidos pola inducción da gran máquina oficial en cuxo campo magnético viven, aínda que non estean directamente conectados co-ela, sinxelamente, por mimetismo, como as monas.”

      A visión que acerca daquel momento da humanidade, e máis concretamente, os de Galicia e Irlanda, lle transmitiu este ao autor ourensán, tanto no lugar do seu encontro coma durante o paseo que ambos os dous deron, a continuación, polas empedradas rúas da cidade do Apóstolo, incideu tanto nel que, segundo refire, ao rematalo, vírase na premente necesidade de adquirir nunha tenda da Rúa Nova o “Retrato dun artista adolescente”, tamén de Joyce, que leu de inmediato de cabo a rabo, disposto a afondar debidamente no coñecemento do autor.

     Nin dicir debería xa que, despois do que entón me ofreceron as palabras de  Risco, tampouco tiven outra saída que a de devorar o “Ulysses”. E aínda máis, que me considerei na obriga de me redimir do  pecado polo descoñecemento de Joyce efectuando a axeitada reparación. E non atopei outra que a de visitar os lugares frecuentados por este innovador das técnicas narrativas que tanto influíron noutros moitos autores.

     Coma consecuencia, levando a súa obra a man, e na compaña da miña esposa e dos nosos dous fillos maiores, no verán de 1985, é dicir arredor de 81 anos despois da data na que aconteceu a experiencia que de Leopold Bloom  veño de indicar, visitamos Dublín.

Seguimos despois ata a espectacular Pointe du Raz, para visitar a Fonte de Morgana. Máis adiante, fixemos o mesmo na dilatada Praia do Ris, posiblemente  relacionada coa Cidade Asolagada de Is, a estatua de cuxo rei Grandlon pódese ver na catedral de Quimper, entre as súas dúas elevadas torres. Tiveron tamén ocasión de contemplar a tumba de Merlín e, máis adiante, en Saint-Pol-de-Léon, o mausoleo de Conan Meriadec, o conquistador da Bretaña, un personaxe que viviu no século II d. C.,  ao que algúns eruditos consideran descendente do noso Breogán, mentres que outro o fai relacionándoo co posible inspirador daquel “Conan o Bárbaro”, ou “Conan de Cimeria”, heroi da Era Hiboria, creado polo texano Robert Ervin Howard (1906-1936), protagonista de numerosas novelas,  cómics e películas, que os nosos fillos tiveran ocasión de ler, ou de ver.

     En Roscoff, a escasa distancia, tomamos o ferry que nos levou á outra banda do  Canal da Mancha. Desembarcamos en Plymouth, ao amencer, sendo entón abordados por un alto e elegante aduaneiro, con traxe azul e un pano ao pescozo, que, escudriñando ao mesmo tempo no interior do vehículo, saúdoume:

     -¡Good morning, Sir!. . .

 Fiquei impresionado. Era a primeira vez que me outorgaban un tratamento así. Despois,  sen deixar de esculcarme coa ollada, e logo das habituais preguntas de rigor, quixo saber se levabamos, cans, gatos, calquera outro animal, alcohol ou drogas. Ante as miñas respostas negativas, abriuse nun franco sorriso e, sinalando a saída da Aduana, desexounos   unhas felices vacacións.

      Encamiñámonos, pois, cara ao oeste da Cornualla e, chegados á ría de Fowey onde nos detivemos ante a pedra que, dende arredor do ano 550, sinala a tumba de Tristán, coa súa aínda perfectamente lexible inscrición: “Drustanus hic iacit, Cunoworus filius”. “Aquí xace Tristán, fillo de Cunomoro”.